Implementatie van ergonomische maatregelen ter bevordering van gezondheid en veiligheid

Elke ochtend begint Erik zijn dienst met een pijnstiller. Niet omdat hij ziek is, maar omdat zijn schouder het zware werk niet meer aankan. Hij is geen uitzondering. In Nederland hebben ruim 460.000 werknemers een door een arts vastgestelde beroepsziekte aan het bewegingsapparaat. Fysiek belastend werk, tillen, trekken, duwen, werken in ongemakkelijke houdingen of met trillende gereedschappen, is voor veel mensen dagelijkse realiteit. De gevolgen zijn groot: voor de werknemer zelf, voor het team dat hem moet opvangen, en voor de organisatie die kampt met verzuim en verminderde inzetbaarheid. Implementatie van ergonomische maatregelen ter bevordering van gezondheid en veiligheid is daarom erg belangrijk.

Er zijn al veel tools, regels en richtlijnen ontwikkeld. Toch blijven de cijfers hardnekkig. Dat vraagt om een andere aanpak. Niet alleen technisch, maar ook mensgericht. Niet top-down, maar met de mensen op de werkvloer. In deze blog leest u hoe co-creatie, ergonomisch ontwerp en gedragsverandering samen kunnen zorgen voor gezondere werkplekken, en wat dat oplevert aan veiligheid, betrokkenheid en productiviteit.

Waarom ergonomie onmisbaar is in industriële werkomgevingen

Artikel 5.4 van de Arbowet stelt duidelijk: werkplekken moeten worden ingericht volgens ergonomische beginselen, tenzij dat redelijkerwijs niet kan worden gevergd. Toch blijven klachten aan het bewegingsapparaat hardnekkig terugkomen in sectoren zoals productie, logistiek en techniek. Volgens TNO worden deze klachten veroorzaakt door ongunstige werkhoudingen, repeterende bewegingen, tillen of langdurig staan. 

• 60% van de werknemers in Nederland kampt met klachten aan het bewegingsapparaat.
• 44% van de werknemers heeft arm-, nek- en schouderklachten. 

Ergonomische maatregelen kunnen dit voorkomen: van in hoogte verstelbare werkbanken tot slimme hulpmiddelen bij tillen en trekken. Maar de effectiviteit valt of staat met draagvlak op de vloer. En daar komt co-creatie in beeld.

Co-creatie als motor van verandering

Medewerkers weten als geen ander hoe hun werkplek voelt. Ze kennen de knelpunten in hun lichaam en het ritme van hun werkdag. Door hen vanaf het begin te betrekken bij het ontwerpen en verbeteren van werkplekken, vergroot u de kans dat oplossingen echt werken.

co-creatie in ergonomie betekent bijvoorbeeld:

• samen de risico’s in kaart brengen (bijv. via observaties of Quick Scans);
• prototypes testen met directe feedback van gebruikers;
• werkplekinrichting aanpassen op basis van input van verschillende diensten (productie, technische dienst, HR).

Ergonomiebeleid in de industrie: van risicoanalyse tot instructie

Een goed doordacht ergonomiebeleid vormt de basis voor de implementatie van ergonomische maatregelen ter bevordering van gezondheid en veiligheid binnen industriële omgevingen. Nieuwe werkplekken ontwerpt u bij voorkeur direct volgens ergonomische richtlijnen. Denk aan optimale werkhoogtes, beperkte reikafstanden en voldoende beenruimte. Maar ook bestaande werkplekken verdienen aandacht. Door middel van een gestructureerde risicoanalyse, bijvoorbeeld via de KIM-tool, brengt u ergonomische knelpunten in kaart. Deze analyse geeft objectieve inzichten in de fysieke belasting en helpt om prioriteiten te stellen voor preventiemaatregelen.

Belangrijke onderdelen van een ergonomiebeleid in de industrie zijn onder andere:

• inzet op ontwerp volgens ergonomische uitgangspunten bij nieuwe werkposten;
• proactieve risicoanalyse eventueel binnen een periodiek preventieplan;
• gebruik van objectieve meetinstrumenten zoals WHI, KIM-tool of accelerometers;
• aandacht voor trillingen, tillen, trekken, langdurig staan en werkhoudingen;
• betrekken van medewerkers via observaties en feedbackrondes.

Praktijkverhalen

Verhalen uit de praktijk tonen hoe essentieel die aanpak is. Zo liet een technische dienst samen met operators een bestaande werkplek opnieuw inrichten. De werkbank werd in hoogte verstelbaar gemaakt, tilzones werden aangepast en looproutes efficiënter ingericht. Het resultaat? Minder rugklachten, minder onderbrekingen en meer werkplezier.

Toch is techniek niet alles. Voor succesvolle implementatie van ergonomische oplossingen ter bevordering van gezondheid en veiligheid is gedragsverandering minstens zo belangrijk. 

Artikel 8 van de Arbowet schrijft voor dat werknemers die risico lopen op fysieke overbelasting, instructie of scholing moeten krijgen. Zo leren zij hoe ze hun werkhouding kunnen verbeteren en preventieve hulpmiddelen correct gebruiken. Kernpunten van ergonomische instructie:

• opleiding bij fysiek belastend werk is wettelijk verplicht;
• thema’s: juiste tiltechniek, werkhouding, risico’s herkennen;
• trainers: ervaren collega’s of professionele ergonomen;
• co-creatie vergroot het effect van instructie en draagvlak op de werkvloer.

Door ergonomisch ontwerp, risicoanalyse en opleiding met elkaar te verbinden en medewerkers actief te betrekken, ontstaat een duurzame aanpak. Daarmee maakt u werk van gezondheid, veiligheid én betrokkenheid op de werkvloer.

Ergonomisch en veilig werken bij SPIE

In industriële omgevingen waar grote onderhoudsstops en complexe processen dagelijkse realiteit zijn, is het risico op ongevallen en fysieke overbelasting groot. Technisch dienstverlener SPIE weet uit ervaring dat juist in situaties met veel flexwerkers,  soms wel duizend extra mensen op een locatie, het verschil wordt gemaakt door aandacht voor zowel veiligheid als ergonomie. Deze twee gaan hand in hand.

Veiligheid begint met bewustzijn

Een veilige werkomgeving vraagt om meer dan procedures en persoonlijke beschermingsmiddelen. De basis ligt bij gedrag en alertheid. SPIE ontwikkelde daarom een veiligheidsprogramma dat niet alleen informeert, maar ook traint in houding en gedrag. Denk aan:

• rollenspellen en werkplekinterventies om risico’s bespreekbaar te maken;
• toolbox meetings over veiligheidsregels en fysieke belasting;
• trainingen in aanspreekvaardigheid, juist ook in multiculturele teams.

Uit de praktijk blijkt: wanneer medewerkers elkaar leren aanspreken op onveilig of fysiek belastend gedrag, en daar ook ruimte voor krijgen, neemt de alertheid toe en daalt het aantal incidenten. Dit vergt echter oefening en vertrouwen in de onderlinge samenwerking.

Co-creatie en ergonomie op de werkvloer

Veilig en ergonomisch werken ontstaat niet alleen op de tekentafel. Het zijn de mensen op de werkvloer die het beste weten wat werkt. Co-creatie, het actief betrekken van medewerkers bij het signaleren van knelpunten en ontwikkelen van oplossingen, blijkt dan ook een sleutel tot succes. 

Samenwerken in de keten voor structurele veiligheid

Veiligheid en ergonomie zijn gezamenlijke verantwoordelijkheden. SPIE onderstreept het belang van ketensamenwerking,  tussen opdrachtgever, detacheringsbureau en uitvoerder, om structurele gedragsverandering te realiseren. Een goed voorbeeld is de Deltalinqs Training Plant in de Rotterdamse haven. Hier trainen medewerkers in realistische situaties op veilig en fysiek verantwoord werken volgens de laatste standaarden.

De les uit de praktijk

• Regels alleen zijn niet genoeg, gedragsverandering en co-creatie zijn essentieel.
• Betrek medewerkers bij ergonomische verbeteringen, zij kennen de knelpunten.
• Train en stimuleer aanspreekgedrag, veiligheid is een gedeelde verantwoordelijkheid.
• Werk samen in de keten, voor een gedeeld veiligheidsniveau en continuïteit.

Door ergonomie en veiligheid integraal te benaderen, creëert u een werkcultuur waarin medewerkers zich verantwoordelijk voelen,  niet alleen voor hun eigen gezondheid, maar ook voor die van hun collega’s. En dat is misschien wel de krachtigste preventieve maatregel van allemaal.

Effect van ergonomie op betrokkenheid, verzuim en productiviteit

De implementatie van maatregelen tegen fysieke overbelasting hebben een directe invloed op de betrokkenheid van medewerkers. Uit internationaal onderzoek van Gallup blijkt dat zeer betrokken teams tot wel 81% minder verzuim kennen. Deze medewerkers zijn productiever (+14%), blijven vaker loyaal aan hun werkgever en leveren aantoonbaar betere prestaties.

In organisaties met veel personeelsverloop kan betrokkenheid het verloop met 18% verminderen. Bij stabielere organisaties loopt dit zelfs op tot een daling van 43%. Dit laat zien dat investeren in betrokkenheid loont, zeker als ergonomie en werkplek co-creatie hierin worden meegenomen.

Betrokken medewerkers dragen ook bij aan betere klantbeoordelingen (+10%) en meer omzetgroei (+18%). De combinatie van ergonomisch verantwoord werken, co-creatie en aandacht voor medewerkers-welzijn leidt tot 23% meer winstgevendheid. Dit onderstreept dat de implementatie van ergonomische maatregelen niet alleen gezondheid en veiligheid bevordert, maar ook het rendement van uw organisatie versterkt.

Lees ook onze blog over hoe u verzuim vermindert door gezondheid en veiligheid op de werkvloer te bevorderen.

Conclusie

De implementatie van ergonomische maatregelen ter bevordering van gezondheid en veiligheid vraagt om meer dan technische oplossingen. Het draait om draagvlak, samenwerking en gedragsverandering. In sectoren waar fysieke belasting en veiligheidsrisico’s aan de orde van de dag zijn, maken co-creatie, training en ketensamenwerking het verschil. Door medewerkers actief te betrekken bij het verbeteren van hun werkplek, creëert u niet alleen een gezondere en veiligere omgeving, maar verhoogt u ook de betrokkenheid en productiviteit. De cijfers ondersteunen dit: investeren in ergonomie en in uw mensen loont.

Take aways

• Ergonomisch werken begint bij ontwerp: nieuwe werkplekken horen standaard ergonomisch ingericht te worden, met aandacht voor werkhoogte, reikafstanden en tilzones.
• Risicoanalyse is essentieel: gebruik tools zoals de KIM-tool en WHI om fysieke belasting objectief in kaart te brengen.
• Co-creatie vergroot draagvlak en effectiviteit: betrek medewerkers bij het ontwerp, de risicoanalyse en de oplossing.
• Instructie is verplicht én effectief: opleiding in ergonomisch werken voorkomt klachten en vergroot bewustwording.
• Veiligheid is gedrag en cultuur: aanspreken, trainen en voorbeeldgedrag zijn cruciaal, zeker in omgevingen met flexwerkers.
• Ketensamenwerking versterkt veiligheid: werk samen met alle partijen, van inlener tot opdrachtgever, aan één veiligheidsstandaard.
• Betrokken medewerkers zijn goud waard: minder verzuim, meer loyaliteit, hogere productiviteit en 23% meer winstgevendheid.
• Een gezonde werkplek is een gezamenlijke verantwoordelijkheid: van directie tot vloer, iedereen draagt bij aan duurzame inzetbaarheid.