Verzuim beheersen in de energie- en offshoresector: tips en tools voor werkgevers

In het laatste kwartaal van 2022 lag het ziekteverzuim in alle sectoren opnieuw hoger dan in het laatste kwartaal van het jaar daarvoor. Deze trend van een steeds hoger ziekteverzuim is ingezet in 2016 en duurt voort tot op heden. Niet gek dus dat verzuimbeheersing zo’n hot topic is onder werkgevers. Welke uitdagingen zijn specifiek voor de energie- en offshoresector? En wat kunt u als werkgever doen aan verzuimbeheersing? 

Wat is belangrijk bij verzuimbeheersing?

De trend van de laatste jaren is dat verzuimbeheersing voornamelijk gericht is op preventie. Dat betekent dat u als werkgever vooral moet investeren in vitaliteit en duurzame inzetbaarheid van uw werknemers. Zo voorkomt u dat uw werknemers verzuimen. Naast een lager verzuimpercentage heeft duurzame inzetbaarheid nog talloze andere voordelen voor u en uw werknemers. Maar wat is duurzame inzetbaarheid precies? 

Duurzame inzetbaarheid kan worden omschreven als: een levensloop fenomeen waarmee medewerkers doorlopend in hun arbeidsleven over daadwerkelijk realiseerbare mogelijkheden alsmede over de voorwaarden beschikken om in huidig en toekomstig werk met behoud van gezondheid en welzijn te (blijven) functioneren. Dit impliceert een werkcontext die hen hiertoe in staat stelt, evenals de attitude en motivatie om deze mogelijkheden daadwerkelijk te benutten (ZonMw, 2010).

In de praktijk betekent dit het verhogen van de arbeidsproductiviteit en werkplezier én het verminderen van ziekteverzuim door werk te maken van de gezondheid, ontwikkeling en betrokkenheid van personeelsleden. Hierdoor ontstaan weerbare, energieke medewerkers, die gemotiveerder, veerkrachtiger en fitter zijn.

Uw werknemers houden het werk langer vol wanneer u hun gezondheid en vitaliteit voorop stelt. Zij verzuimen minder en zijn ook nog eens productiever (83% bij personeel met een goede gezondheid tegenover 65% bij personeel met een slechte gezondheid). Bovendien zorgt u door te investeren in duurzame inzetbaarheid voor meer werkplezier onder uw werknemers. 

Uitdagingen in de offshoresector

De energie- en offshoresector kent specifieke uitdagingen waar u als werkgever rekening mee moet houden als het gaat om verzuimbeheersing. We nemen een aantal van de belangrijkste risicofactoren met u door.

Ploegendiensten 

Veel werknemers die werkzaam zijn in de offshore- en energiesector werken in ploegendiensten. Bovendien werken zij meestal een aaneengesloten periode offshore en zijn vervolgens weer een aaneengesloten periode onshore. Zij werken bijvoorbeeld in een 2-weken-op-2-weken-af-schema, waarvan één week nachtdiensten en één week dagdiensten. 

Uit onderzoek blijkt dat het werken in ploegendiensten, zeker in de vorm waarin dat gebeurt in onze sector, een aantal nadelige gevolgen kan hebben voor de gezondheid van werknemers. 

Op de korte termijn zijn dat onder andere: 

• slaaptekort;
• moeite om regelmatig te sporten/bewegen;
• maag- en darmproblemen;
• verhoogd risico op ongelukken (op het werk en daarbuiten);
• slapeloosheid;
• verlaagde kwaliteit van leven.

Bij de risico’s op de lange termijn kunt u denken aan:

• Een groter risico op hart- en vaatziekten. 

Onderzoekers zien een duidelijk verband tussen het werken in ploegendiensten en het ontwikkelen van aandoeningen aan het hart. Dit vergrote risico treedt echter pas op na ongeveer 15 jaar werken in ploegendiensten. 

• Een groter risico op diabetes en metaboolsyndroom. 

Zelfs op korte termijn blijkt dat ploegendiensten kunnen zorgen voor een ernstig verstoorde bloedsuikerspiegel, wat op lange termijn kan leiden tot diabetes. Daarnaast wordt het werken in ploegendiensten in verband gebracht met het ontwikkelen van metaboolsyndroom, een combinatie van gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, een hoge bloedsuikerspiegel, overgewicht en een verhoogd cholesterolgehalte. Dit kan op zichzelf ook leiden tot onder andere diabetes, hartaanvallen en beroertes.

• Overgewicht. 

Dit heeft deels te maken met slechte eetgewoonten en gebrek aan beweging/sport en deels met een verstoorde hormoonbalans. Ploegenarbeiders maken over het algemeen minder leptine aan, een hormoon dat ons het gevoel geeft dat we ‘vol’ zitten.

• Depressie en stemmingswisselingen. Dit kan een psychologisch effect zijn van de sociale isolatie die gepaard gaat met ploegendiensten. Het kan echter ook te maken hebben met de directe invloed van het werken in ploegendiensten op de hersenen. Het zorgt namelijk voor een tekort aan serotonine, een stofje in de hersenen dat de stemming reguleert. 
• Problemen op het gebied van vruchtbaarheid en zwangerschap.
  Denk aan een vergrote kans op een miskraam, op complicaties tijdens de bevalling, vroeggeboorte, maar ook een grotere kans op vruchtbaarheidsproblemen, endometriosis en onregelmatige en/of pijnlijke menstruaties. 
• Verhoogd risico op kanker. Vooral borstkanker, dikkedarmkanker en postaatkanker. Dit verhoogde risico lijkt echter pas op te treden na vele (denk aan minimaal 20) jaren van ploegendiensten.

Lawaai

Veel werknemers in de offshoresector hebben tijdens hun werkuren, en eigenlijk vaak gedurende de gehele offshore periode, te maken met lawaai. Naast het risico op gehoorschade brengt langdurige blootstelling aan lawaai nog een aantal andere, wellicht minder voor de hand liggende gezondheidsrisico’s met zich mee. Denk aan: 

• Slaapverstoring/slechtere kwaliteit van slaap. 

Het lichaam reageert op lawaai tijdens het slapen, zelfs bij iemand die eraan gewend is. Dit zorgt overdag voor vermoeidheid, concentratieproblemen, lagere productiviteit en somberheid.

• (Werk)stress.

Lawaai zorgt voor de aanmaak van stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol.

• Een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Dit wordt veroorzaakt door de aanmaak van stresshormonen, zoals hierboven benoemd.

• Gehoorproblemen: 
  • (tijdelijk) gehoorverlies;
  • tinnitus (oorsuizen): het horen van een ruisend, piepend of fluitend geluid, dat zowel emotioneel, cognitief, psychisch als fysiek grote gevolgen kan hebben.

Werkstress

Net als in vrijwel alle andere sectoren is werkstress ook in de offshoresector een groot en groeiend probleem. Wij hebben hier dan ook al meerdere blogs aan gewijd. Werkstress onder offshore werknemers kent verschillende oorzaken. 

Werkstress zorgt op allerlei manieren voor gezondheidsproblemen en daarmee vaak ook tot verzuim. Het leidt onder andere tot: 

• depressie;
• burn-out;
• slaapstoornissen;
• hart- en vaatziekten.

Daarnaast zorgt werkstress voor concentratieproblemen en minder werkplezier. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties op de werkvloer, met ongevallen als gevolg. 

5 tips voor werkgevers in de energie- en offshoresector

Gelukkig zijn er wel degelijk maatregelen die u als werkgever kunt nemen om verzuim te voorkomen en/of te beheersen. Het risico op gezondheidsproblemen door het werk is vele malen lager wanneer uw werknemers een algehele goede gezondheid hebben. We geven u vijf tips.

Stimuleer gezond eten en voldoende beweging

Dit is enorm belangrijk om uw werknemers gezond en vitaal te houden. Bovendien verlaagt u hiermee het risico op allerlei andere aandoeningen die voortvloeien uit ongezond eten en te weinig beweging. 

Bied  uw offshore werknemers bijvoorbeeld: 

• aantrekkelijke en gezonde maaltijden en snacks;
• voldoende gelegenheid om te sporten;
• ambassadeurs onder uw werknemers. 

Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan werknemers die al goed op weg zijn op dit gebied en bedenk manieren waarop zij hun collega’s ook enthousiast kunnen maken.

Zorg voor goede slaapomstandigheden

Goede slaap is essentieel, omdat een gebrek hieraan allerlei gezondheidsproblemen kan opleveren. Zorgen voor goede slaap is voor ploegenwerkers een grote uitdaging, laat staan voor offshore ploegenwerkers. (Dag)licht en geluid zijn van grote invloed op de slaapkwaliteit. Een aantal mogelijkheden om de slaapomstandigheden te verbeteren:

• Zorg voor slaapruimtes die volledig afgesloten kunnen worden van daglicht en liefst ook van geluid. Indien dat niet geheel mogelijk is, probeer daar dan zo dicht mogelijk in de buurt te komen. 
• Voorzie uw werknemers van slaapmaskers. 
• Zorg dat uw werknemers kunnen slapen in een ruimte waar niet steeds collega’s in en uit lopen.

Zorg voor een zo gezond mogelijk ritme

Sommige experts zijn van mening dat afwisselende diensten, bijvoorbeeld eerst nacht- en dan dagdiensten, extra schadelijk zijn. Het zou gezonder zijn om voor een langere periode dezelfde soort dienst te werken, dus alleen dagdiensten of alleen nachtdiensten. 

Houd de gezondheid van uw werknemers in de gaten 

Er zijn verschillende manieren voor u als werkgever om de gezondheid van uw werknemers te monitoren: 

• Het uitvoeren van (verplichte) medische keuringen, toegespitst op het offshore werken.
• Regelmatig een RI&E (laten) doen. Dit is overigens verplicht, maar het kan u ook een hoop waardevolle informatie opleveren over waar de risico’s liggen binnen uw bedrijf. Het is hierbij waardevol een gespecialiseerde arbodienst in de arm te nemen, die de uitkomsten goed weet te interpreteren en u op maat kan adviseren over de te nemen maatregelen.
• Vraag uw arbodienst met u samen in kaart te brengen hoe uw bedrijf scoort op alle elementen van duurzame inzetbaarheid. Zij kunnen dit blijven monitoren; zo kunt u in de gaten houden welke effecten uw maatregelen hebben.
• Maak gezondheid bespreekbaar. Zorg dat het een terugkerend onderdeel is tijdens functioneringsgesprekken, zodat u eventuele problemen tijdig kunt signaleren.
• Let een beetje extra op uw oudere werknemers. De gezondheidseffecten van het werk zijn bij oudere werknemers vaak groter, zeker wanneer zij het werk al vele jaren doen.

Houd rekening met de heersende machocultuur

In de offshoresector heerst nog altijd een machocultuur. Dit maakt het soms lastig voor werknemers om te spreken over gezondheidsproblemen of om zich ziek te melden. Dit geldt des te meer wanneer het gaat om psychische problemen, zoals werkstress of burn-outklachten.

Het is daarom belangrijk dat u werkt aan het creëren van een veilige bedrijfscultuur, waarin: 

• het tonen van kwetsbaarheid wanneer dat nodig is gewaardeerd wordt;
• het mogelijk is om fouten toe te geven;
• er geen onnodige risico’s worden genomen;
• gezondheidsproblemen, zowel fysiek als psychisch, bespreekbaar zijn.

U begint hiermee door zelf het goede voorbeeld te geven en ook de leidinggevenden binnen uw bedrijf hiertoe aan te sporen. 

Take-aways

• Om ziekteverzuim te voorkomen en beheersen, moet u investeren in de vitaliteit en duurzame inzetbaarheid van uw personeel.
• Werken in de energie- en offshoresector kent specifieke risico’s op het gebied van gezondheid. Denk aan het werken in ploegendiensten, langdurige blootstelling aan lawaai en groeiende werkstress onder werknemers.
• Gezond eten en voldoende beweging zijn essentieel om het zware werk offshore te kunnen volhouden en vitaal te blijven. Hetzelfde geldt voor goed en voldoende slapen.
• Het is zaak om de gezondheid van uw werknemers te monitoren en zo dreigend verzuim op te sporen. 
• De heersende machocultuur onder offshore personeel bemoeilijkt mogelijk het werken aan verzuimbeheersing.