De risico’s van werkstress bij thuiswerken

Ervaren uw werknemers meer druk bij het thuiswerken? Thuiswerkers lijken weer met andere vormen van werkstress te maken dan bij medewerkers die voornamelijk op kantoor zitten. Wat doet u er aan om de werkdruk te verlagen en uw werknemers productief en gezond te houden? In dit artikel bespreken we de uitdagingen als het gaat om werkstress en thuiswerken, en welke maatregelen effectief zijn.

Thuiswerken is het nieuwe werken

Thuiswerken was jaren geleden nog een uitzondering op de regel, maar inmiddels is het een belangrijke en populaire arbeidsvoorwaarde geworden. En terecht, niet alleen werknemers, maar ook werkgevers hebben hier op verschillende manieren profijt van. Volgens onderzoek wilt 42% van de werknemers graag hybride gaan werken, en 24% wil graag volledig thuis blijven werken. Wat voor effect heeft dit op de manier van werken en de werkdruk? En als het gaat om werkstress bij thuiswerken? Er worden verschillende voordelen, maar ook nadelen genoemd:

• Voordelen van thuiswerken voor werknemers:
  • Minder reistijd
  • Meer flexibiliteit en autonomie rondom werk
  • Meer privétijd
• Nadelen van thuiswerken voor werknemers
  • Gebrek aan sociale contacten
  • Vervaging scheiding werk/privé
  • Moeilijkere samenwerking
  • Gebrek aan concentratie en routine
• Voordelen van thuiswerken voor werkgevers
  • Grotere productiviteit, gewerkte uren worden vaker efficiënter gebruikt
  • Thuiswerken verlaagt de drempel om door te blijven werken wanneer uw werknemer licht ziek is. Dit betekent ook minder verzuimdagen.
• Nadelen van thuiswerken voor werkgevers:
  • Werknemers voelen zich vaak wat minder tevreden of verbonden met werk en collega’s wanneer ze gebrek aan contact voelen.

Is de werkstress bij thuiswerken negatief voor burn-out?

Met thuiswerken leken de uitdagingen als het gaat om werkstress te veranderen, waardoor de spanningen hoog waren. Zou het negatief uitpakken voor de toch al hoge hoeveelheid werknemers met burn-outklachten of heeft het juist onverwachte positieve gevolgen? TNO kwam met de cijfers die het bewezen: het aantal mensen met burn-out is niet gestegen. Thuiswerken lijkt de situatie dus niet verslechterd te hebben, of de mate van weerstand tegen werkstress. Het percentage is zelfs wat verminderd, wat erop wijst dat thuiswerken een positief effect kan hebben op de werkstress. 

• Volgens cijfers van TNO is het aantal burn-out omlaag gegaan tussen 2019 en 2020. In 2020 had 1,2 miljoen werknemers oftewel 15,7% last van burn-outklachten, een vermindering van 0,1 miljoen mensen.

Positieve effecten van thuiswerken en werkstress

De daling van het percentage werknemers met burn-outklachten lijkt verschillende redenen te hebben. Werknemers gaven verschillende positieve gevolgen aan van de nieuwe werkplek. De mate van ervaren werkstress bij thuiswerken en bijbehorende zaken leken te verminderen:

• In 2020 gaf ruim 34% van de werknemers werkdruk of werkstress aan als reden voor het verzuim, een jaar eerder gold dat nog voor 37%.
• De hoeveelheid ervaren ongewenst gedrag ging ook omlaag in de periode van het thuiswerken. 
  • Uit cijfers in 2020 blijkt dat het percentage intern ongewenst gedrag, namelijk door collega’s of leidinggevenden, omlaag is gegaan naar 12,7%, van 15,6% in 2017/2018. 
  • Uit onderzoek had ongeveer 21% van de werknemers te maken met ongewenst gedrag van externen, volgens TNO het laagste percentage sinds 2005.
• De cijfers wijzen uit dat de werk-privé balans in 2020 voor de meeste mensen verbeterde. In 2019 had nog 9,7% last van een werk-privé disbalans, en in 2020 gold dat voor 7,6% van de werknemers. 
• Ook gaven ten opzichte van eind 2019 werknemers eind 2020 iets minder vaak aan hoge taakeisen te hebben (38% in 2019 en 34% in 2020) en ook minder vaak een lage autonomie te hebben (43% in 2019 en 41% in 2020
• Geen reistijd en dus meer vrije tijd. Doordat de soms lange reistijd mist bij werk worden dit uren die echt prive besteedt kunnen worden. Meer tijd om privé door te brengen bevordert herstel van werk en zorgt ervoor dat werknemers weer met frisse zin de volgende dag aan de slag kunnen.

Uitdagingen rondom werkstress bij thuiswerken

Maar hoewel de cijfers rondom het voordeel van thuiswerken zeker niet verkeerd zijn, is het percentage werknemers met burn-outklachten nog steeds ontzettend hoog, met enorme kosten voor Nederlandse werknemers. Omdat de uitdagingen veranderen met thuiswerken is het daarom belangrijk opnieuw te kijken naar uw beleid als het gaat om het beperken en voorkomen van werkstress bij thuiswerken. We behandelen een aantal risico’s en oplossingen hieronder.

Psychosociale arbeidsbelasting en thuiswerken

Allereerst is het belangrijk te weten wat uw verantwoordelijkheden vanuit de Arbowet zijn als het gaat om werkstress en werkdruk. U bent namelijk volgens de wet verplicht een beleid te voeren dat zich ook richt op het beperken of voorkomen van een te hoge psychosociale arbeidsbelasting, oftewel PSA. Psychosociale arbeidsbelasting kan zich vormen als een hoge werkdruk en werkstress bij thuiswerken, maar ook ongewenste omgangsvormen. Maar hoe dit eruit ziet bij thuiswerken, is vaak anders dan bij werknemers die voornamelijk op kantoor zijn. Een aantal noodzakelijke maatregelen omtrent PSA:

• RI&E: Het hebben van een actueel Risico Inventarisatie & -evaluatie waarbij de risico’s van de werksituatie in kaart wordt gebracht, is verplicht. Met een nieuwe werksituatie als thuiswerken kan het geen kwaad deze inventarisatie opnieuw bij te stellen.
• Instellen van vertrouwenspersoon: Hoewel er volgens de cijfers minder ongewenst gedrag is wanneer veel mensen thuiswerken, kan dit gedrag zich ook anders uiten als digitaal ongewenst gedrag zoals cyberbullying. Het instellen van een vertrouwenspersoon en ook duidelijk overbrengen bij uw werknemers hoe zij contact op kunnen nemen vanuit hun thuiswerkplek is belangrijk.

Gebrek aan sociale contacten

Mist uw personeel de gezamenlijke lunches en gesprekken bij de koffieautomaat? In 2020 kwam volgens CBS 1 op de 5 werknemers hun collega’s niet of nauwelijks tegen. Het gebrek aan sociale contacten wordt genoemd als een van de grootste nadelen en kan ook een reden zijn voor meer werkstress bij thuiswerken. Thuiswerkers voelden zich over het algemeen wat minder tevreden met hun werk en minder verbonden met hun collega’s en organisatie. Dit risico kan verholpen worden door het stimuleren van meer onderling contact. Een aantal manieren om dit te doen:

• Zorg voor extra contactmomenten voor collega’s onderling
• Teambuilding/bonding activiteiten zoals zoomborrels of uitjes buiten de werksfeer
• Meer online vergaderingen en contactmomenten is ook vaak positief. Ook door voor de aanvang van vergaderingen de tijd nemen om even bij te praten over persoonlijke zaken of small talk.
• Zorg dat u bereikbaar bent voor contact, zodat uw werknemers het gevoel hebben dat ze bij u terecht kunnen. Zelf extra contact opnemen met werknemers, zelfs op afstand via telefoon of anders, voor een check-up is ook vaak positief voor de werkrelatie

Scheiding werk/privé en werktijden bewaken

Een van de belangrijkste risico’s bij thuiswerken en werkstress is de vervagende scheiding tussen werk en privé. Vaak wordt bijvoorbeeld genoemd dat het moeilijk kan zijn het werk los te laten wanneer men thuis werkt. Niet alleen omdat uw werknemer op dezelfde plek werkt en leeft, maar ook omdat het in de huidige tijd mogelijk is ten alle tijden en waar iemand ook is, bezig te zijn met werk. Werkmails, werktelefoontjes, vergaderingen, laptops en andere portable hardware om te werken is de normale stand van zaken. Met het oog op de digitalisatie van de maatschappij is het belangrijk dat de privétijd van werknemers bewaakt wordt. Herstellen na werk is namelijk essentieel om te voorkomen dat iemand een te hoge werkstress ervaart en burn-out klachten krijgt. Wat voor maatregelen kunt u als werkgever nemen om de scheiding tussen werk/privé stricter te maken:

• Spreek gezette werktijden af en wanneer iemand niet meer werkcontact mag opnemen of maken. Dit kan natuurlijk flexibel ingesteld worden met meer vrijheid als het gaat om werktijden, maar door hier afspraken over te maken is het mogelijk duidelijkheid te scheppen en grenzen aan te geven.
• Zorg voor een extra werktelefoon of werklaptop om privé contact en werkcontact te scheiden.
• Er is onlangs een wetsvoorstel voor het recht op onbereikbaarheid ingezet. Dit is nog een actueler onderwerp door het vele thuiswerken van de afgelopen jaren. 

Fysieke gezondheid en vitaliteit

Met het wegvallen van de reistijd naar kantoor kan het zijn dat werknemers hun dagelijkse fietsritje missen. Wanneer werknemers veel sedentair werk doen, ook gekoppeld met beeldschermwerk, kan dat al best een verschil uitmaken voor de hoeveelheid beweging dat iemand dagelijks heeft. Daarom kan het belangrijk zijn een goede gezondheid te stimuleren door een actievere leefwijze te volgen. De focus hierop komt ook naar voren in een vitaliteitsbeleid. Beleid gericht op vitaliteit is bewezen effectief: 27% minder ziekteverzuim, 18% meer productiviteit en 12% meer klantengroei. Het gaat hier om een balans tussen voeding, beweging, ontspanning, veerkracht en zelfvertrouwen. En dit is ontzettend belangrijk om wat verlichting te geven op werk: met een goed welzijn is de weerstand vele malen hoger tegen werkstress bij thuiswerken. Maar hoe is het mogelijk dit bij thuiswerken na te streven als u ook nog eens minder zicht op uw werknemers heeft? Een aantal tips:

• Goede voeding is lastig te garanderen als u dit niet kunt bieden in een bedrijfskantine. Door budget te geven voor boodschappen of zelfs een boodschappenbox te sturen kunnen uw werknemers makkelijk zorgen voor gezonde voeding.
• Stimuleer het voldoende nemen van pauzes en vooral naar buiten gaan en bewegen. Zeker als collega’s dat in groepjes doen, zoals in een hardloopgroepje. De smartphone app Ommetje van de Hersenstichting werd met thuiswerken ook populair en zorgt voor een competitief element om uw werknemers nog meer te stimuleren te gaan wandelen.

Takeaways

• Thuiswerken is blijvend populair, en heeft zeker grote voordelen zoals een verhoogde productiviteit en minder verzuimdagen. Toch zijn er risico’s rondom werkstress en thuiswerken die besproken en behandelt moeten worden.
• Volgens onderzoek is bewezen dat thuiswerken positief is als het gaat om burn-outklachten. Veel werknemers leken erop vooruit te zijn gegaan als het om hun werk/privé balans ging.
• Het voorkomen van een te hoge PSA is een van de risico’s bij thuiswerkers. Zorg voor een vernieuwde RI&E omdat thuiswerken als nieuwe werksituatie kan worden gezien en dat ook thuiswerkers toegang hebben tot een vertrouwenspersoon.
• Extra aandacht om de sociale contacten aan te houden zorgt voor tevredener werknemers.
• Bewaak werktijden voor een betere werk/privébalans voor degenen die een neiging hebben tot overwerken. 
• Fysieke gezondheid en vitaliteit versterken zorgt ook voor een betere weerstand tegen werkstress. Zorg ook voor goede voeding en beweging voor uw thuiswerkers.