Het belang van ontspanning en werkstress verlagen in de maritieme sector

Uit verschillende onderzoeken blijkt wat alle zeevaarders eigenlijk al weten: werken op zee is een stressvolle aangelegenheid. Lange werkdagen, weinig slaap en het gemis van geliefden: het zijn maar een paar voorbeelden van stressoren binnen deze branche. Regelmatig ontspannen is voor uw werknemers erg belangrijk om met de stress van het maritieme werk te kunnen omgaan. Hoe werkt dit? En hoe faciliteert u dit als werkgever? Hoe helpt u werknemers werkstress te verlagen?

Werkstress in de maritieme sector

Werkstress ziet er niet in iedere sector hetzelfde uit. Elke sector heeft een unieke combinatie van risicofactoren. Bovendien kan de manier waarop werkstress zich uit bij werknemers verschillen. Werknemers in de maritieme sector hebben vaak te maken met gevaarlijke werkomstandigheden en zijn lange tijd achter elkaar weg van huis. Het werk op zee vraagt enorm veel van werknemers en het risico op werkstress is dan ook groot.

De kans om ongezonde werkstress te ontwikkelen wordt vergroot wanneer een werknemer niet in de gelegenheid is om te herstellen van stressvolle situaties. Dit herstellen gebeurt onder andere door het hebben van voldoende ontspannende activiteiten. Wanneer iemand namelijk stress ervaart, verkeert diegene in een staat van spanning. De remedie hiertegen is logischerwijs ontspanning. Zo krijgen het lichaam en de hersenen de kans om weer in balans te komen en op te laden. Het is niet moeilijk voor te stellen dat juist ontspannen een grote uitdaging kan zijn voor werknemers die voor langere tijd van huis zijn om op zee te werken. Zij komen letterlijk niet los van hun werk voor lange periode. 

De combinatie van werken onder stressvolle omstandigheden aan de ene kant en een gebrek aan herstelmogelijkheden aan de andere kant, zorgt ervoor dat werkstress een groot probleem is voor maritiem personeel. 

Ontspanning als medicijn tegen werkstress

Wanneer iemand stress ervaart, verkeert diegene in een staat van spanning. Bij een stressreactie maakt het lichaam de stresshormonen cortisol en adrenaline aan. Het lichaam komt in een zogenaamde fight or flight modus terecht. Er wordt extra energie vrijgemaakt, zodat er snel gereageerd kan worden op bijvoorbeeld dreigend gevaar. Dit is heel nuttig  in situaties waarin gevaar dreigt. Wanneer de stressvolle situatie voorbij is, wordt het aanmaken van stresshormonen gestopt en kan het lichaam weer ontspannen en herstellen. 

Wanneer een persoon voor langere tijd stress ervaart, blijft het lichaam in de fight or flight modus. Als dit lang genoeg aanhoudt, lukt het de hersenen niet meer om terug in de ontspannen modus te gaan wanneer de stressvolle situatie voorbij is. Dit heeft allerlei gevolgen voor het functioneren van de persoon. Het zorgt bijvoorbeeld voor: 

• concentratieproblemen;
• moeite om dingen te onthouden;
• moeite met het leren van nieuwe dingen;
• negatieve emoties; 
• sneller afgeleid zijn;
• lichamelijke klachten, zoals hoofd-, nek- en rugpijn en hartkloppingen.

Deze gevolgen en klachten leiden vervolgens tot nog meer stress, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat. Hoe langer dit aanhoudt, hoe moeilijker het is om deze cirkel te doorbreken. In het uiterste geval leidt dit tot een burn-out, vaak met (langdurig) ziekteverzuim tot gevolg.

Het belang van werkstress verlagen in de maritieme sector

Zoals we hierboven beschreven, is ontspanning essentieel om met werkstress om te kunnen gaan. De klachten die gepaard gaan met langdurige stress kunnen grote gevolgen hebben voor het functioneren van een werknemer op zee. Maritieme werkers hebben vaak grote verantwoordelijkheden. Niet alleen voor het bedrijf waarvoor ze werken, maar ook richting hun collega’s en hun veiligheid. Werkstress is dan ook een grote risicofactor als het gaat om de veiligheid voor werknemers op zee. 

Werkstress verlagen op zee

Maar hoe doet u dat? Hoe zorgt u ervoor dat uw werknemers, die wekenlang van huis zijn om op zee te werken, kunnen ontspannen tussen hun diensten door? Dat is zeker niet gemakkelijk. 

Er wordt al lange tijd onderzoek gedaan naar dit fenomeen. Daaruit blijkt dat er een aantal voorwaarden zijn voor maritiem werkers om te ontspannen en te herstellen van stress:

• De mogelijkheid om goed en voldoende te slapen;
• De mogelijkheid tot een gezond dieet;
• De mogelijkheid tot sporten, recreationele activiteiten, het uitvoeren van hobby’s, etc.;
• Beschikking hebben over aangename en comfortabele ruimtes die rust en ontspanning bevorderen; 
• Hygiëne en comfort;
• Een gevoel van veiligheid.

Allemaal voorwaarden dus die niet altijd vanzelfsprekend zijn voor zeevaarders en offshore werknemers. Wat kunt u als werkgever bieden om ontspanning voor uw werknemers mogelijk te maken? Hierbij wat tips:

Sportruimtes 

Sport is enorm belangrijk om tot ontspanning te komen en te herstellen van werkstress. Daarbij heeft het nog vele andere gezondheidsvoordelen, die de kans op ziekte en verzuim verkleinen. Sportruimtes aan boord zijn daarom een grote aanrader. 

Echter, de drempel om tot sporten te komen kan soms hoog zijn. Probeer dan ook uw werknemers te stimuleren om er daadwerkelijk gebruik van te maken, door middel van bijvoorbeeld sportprogramma’s en sportclubs. Bovendien geldt dat samen sporten vaak leuker en gemakkelijker vol te houden is dan alleen. Stimuleer dan ook uw werknemers om elkaar te motiveren. Dit heeft vaak ook weer een positieve invloed op de relaties tussen werknemers onderling. Zo komt u in een positieve spiraal.

Zorg daarnaast dat uw werknemers op de hoogte zijn van de positieve impact van sporten op het lichaam en de geest. Dit kan bijvoorbeeld door middel van voorlichting of door een aantal werknemers ‘ambassadeur’ te maken.

Werkstress verlagen met meditatie

Stressreacties worden aangestuurd vanuit de hersenen. En vanuit de hersenen moeten deze stress-signalen dan ook weer uit gezet worden. Meditatie is een goede en effectieve manier om de hersenen weer tot rust te brengen en daarmee ontspanning teweeg te brengen. Het kan maritiem personeel zeker helpen om het werkstress te verlagen. Werknemers kunnen zelf kiezen waar en wanneer ze dit doen. 

Er zijn verschillende vormen van meditatie mogelijk, zoals bijvoorbeeld mindfulness-meditaties. Het is een kwestie van persoonlijke voorkeur. Ook hier werkt het goed om werknemers die hier ervaring in hebben of ervoor open staan, het voortouw te laten nemen onder collega’s.

Goede slaap

Een gebrek aan (goede) slaap is een grote veroorzaker van stress voor maritiem personeel, voornamelijk personeel dat in ploegendiensten werkt. Bovendien leidt slaapgebrek mogelijk tot oververmoeidheid en concentratieverlies tijdens het werk, en daarmee mogelijk tot meer onveiligheid en ongevallen. 

Gebrek aan slaap voor deze werknemers kan veroorzaakt worden door allerlei zaken, bijvoorbeeld:

• Overdag slapen na een nachtdienst. Slaapkwaliteit en -kwantiteit is overdag minder dan ‘s nachts;
• Lawaai aan boord. Denk aan constant draaiende machines;
• Collega’s die snurken of de kamer in en uit lopen.

Om goede slaap te faciliteren, is het belangrijk om uw werknemers een slaapruimte te bieden die hieraan bijdraagt. Een ruimte die bij voorkeur:

• volledig afgesloten kan worden van daglicht, voor de werknemers die overdag slapen;
• zo stil mogelijk is;
• vrij is van collega’s die in en uit lopen
• is voorzien van goede ergonomische bedden en matrassen.

Rustige ruimtes

Het lawaai waar veel maritiem personeel aan wordt blootgesteld, heeft grote schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Denk aan blijvende gehoorschade en hart- en vaatziekten. Daarnaast is het ook een bron van stress en maakt het ontspannen extreem moeilijk. Het kan helpen uw werknemers een ruimte te bieden waarin het effect van het lawaai geminimaliseerd wordt. Denk bijvoorbeeld aan een goed geïsoleerde, geluidsdichte ruimte, waar maximaal twee werknemers tegelijk gebruik van maken.

Takeaways

• Werkstress is een groot risico voor personeel in de maritieme sector, door de combinatie van stressvolle werkomstandigheden. 
• Ontspannen is de manier om te herstellen van werkstress.
• Er zijn een aantal voorwaarden om te kunnen ontspannen. Juist voor maritiem en offshore personeel, dat langere tijd van huis is, is het een uitdaging om aan deze voorwaarden te voldoen.
• Er zijn zeker dingen die u wel kunt doen als werkgever. Zorg bijvoorbeeld voor de gelegenheid om te sporten, te mediteren en goed te slapen.