Het laatste decennia wordt al door het Ministerie van SZW en sectoren veel energie gestoken in het versterken van de bewustwording met betrekking tot de risico’s van fysieke overbelasting en het voorkomen van gerelateerde beroepsziekten. Toch zijn dit soort beroepsziekten nog steeds een groot probleem volgens de cijfers. Het kost Nederlandse bedrijven dan ook gemiddeld 2,7 miljard euro per jaar. Daarom is in 2020 de campagne ‘Hoe TOP werk jij? Pak lichamelijke belasting aan!’ gestart. Omdat iedere werknemer te maken heeft met lichamelijke belasting, is de aanbeveling is dus ook om preventie altijd onderdeel van uw beleid te maken. Bent u benieuwd wat lichamelijke belasting inhoudt? En hoe u risico’s onderzoekt binnen uw bedrijf en wat voor oplossingen er mogelijk zijn? In dit artikel gaan we hier op in.
Wat is lichamelijke belasting?
Ieder van uw werknemers heeft te maken met lichamelijke belasting of lichamelijke onderbelasting. Of uw werknemers nu voornamelijk voor hun computer werken of zwaar lichamelijke werk moeten doen. Het is altijd belangrijk een oog op de gezondheidsklachten omtrent het lichaam te houden. Bij lichamelijke overbelasting worden de spieren en gewrichten in rug, schouders en armen zo zwaar, lang of vaak gebruikt dat er gezondheidsschade kan ontstaan. Uw werknemer kan bijvoorbeeld lichamelijke overbelasting ervaren door het verplaatsen van producten (tillen, dragen, duwen, trekken). Aan de andere kant kan ook lichamelijke onderbelasting, voornamelijk bij zittende beroepen, juist weer leiden tot schade aan de gezondheid.
Werken met trillend gereedschap of een voertuig dat trillingen veroorzaakt (9%)
Bij lichamelijke onderbelasting is sprake van langdurig zitten zonder regelmatig af te wisselen met bewegen zoals bij zittend werk en beeldschermwerk. De gemiddelde Nederlander zit zelfs 10 uur op werk. Dit kan leiden tot:
Meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes type II, depressie, kanker en zelfs vroegtijdig overlijden
Bij beeldschermwerk een verhoogde kans op klachten aan armen, nek en schouders.
Regels in de Arbowet
Volgens de Arbowet bent u verplicht de risico’s als gevolg van lichamelijke overbelasting en onderbelasting te beperken of te voorkomen. De arbowet is een kaderwet. Dat betekent dat er geen regels in staan over concrete risico’s, maar algemene bepalingen over het arbobeleid in bedrijven. Deze zijn verder uitgewerkt in het Arbobesluit en de Arboregeling. De volgende regels kunnen voor u relevant zijn:
Gevaar moet zoveel mogelijk worden beperkt en gezondheid en veiligheid gewaarborgd. Met name door de manier waarop het werk en de werkplek worden ingericht, welke productie- en werkmethode worden toegepast en de toegang tot hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen.
U dient een Risico Inventarisatie & Evaluatie uit te voeren om te evalueren of er gevaren zijn voor de gezondheid omtrent lichamelijke belasting.
De veiligheids- en gezondheidsaspecten van de fysieke belasting worden beoordeeld, waarbij vooral gelet wordt op:
De kenmerken van de last
De vereiste lichamelijke inspanning
De kenmerken van de werkomgeving
De eisen van de taak
Bij beeldschermwerk moeten worden beoordeeld:
De gevaren voor het gezichtsvermogen en die van de fysieke en psychische belasting.
Doeltreffende maatregelen moeten worden genomen om de desbetreffende gevaren te ondervangen.
Wanneer uw werknemer producten of lasten moeten hanteren, moet u zorgen voor voorlichting. Onder andere over het gewicht, de lastverdeling, en de wijze waarop de last moet worden getild.
Beroepsziekte
Verschillende beroepen hebben hun eigen gezondheidsrisico’s waardoor bepaalde ziektes vaak voorkomen. De bedrijfsarts is verplicht een beroepsziekte te melden als een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden. In sommige gevallen is het niet erg gemakkelijk aan te wijzen wat de oorzaak specifiek is. Maar in een groot deel van de gevallen is er duidelijk een relatie met de arbeidsomstandigheden op het werk. Een aantal cijfers als het gaat om het percentage beroepsziekten door lichamelijke belasting:
In 2018 had 43% van de werknemers met een nieuwe beroepsziekte, een beroepsziekte aan het bewegingsapparaat.
Volgens onderzoek is in totaal 24% van alle verzuimdagen te wijten aan lichamelijk belastend werk.
Ook lichamelijke onderbelasting kan leiden tot gezondheidsschade, bijvoorbeeld bij zittende beroepen. Gemiddeld 46% van de werknemers geeft aan op werk 6 uur of meer te zitten tijdens een werkdag.
Volgens onderzoek komen er ieder jaar komen ongeveer 113.000 werknemers met een beroepsziekte bij die veroorzaakt wordt door een te hoge lichamelijke belasting tijdens het werk. Daardoor is het totale aantal mensen met een beroepsziekte aan het bewegingsapparaat in Nederland naar schatting 460.000 mensen.
Impact op uw bedrijf
Omdat beroepsziekten als gevolg van lichamelijke over- en onderbelasting dus erg vaak voorkomen, heeft dit zeker een impact op uw bedrijf. Naast de eventuele onderbezetting en verstoring van de continuïteit van uw bedrijf, zijn er ook veel kosten die hierbij komen kijken. De kosten die gemaakt worden door Nederlandse werkgevers als gevolg van schade door lichamelijke belasting zijn ingeschat op onder andere:
De loondoorbetaling bij verzuim met bewegingsapparaat klachten kost € 1,5 miljard euro
€ 0,5 miljard euro voor medische zorg
Voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (incl. uitvoeringskosten) zijn Nederlandse bedrijven € 0,7 miljard euro kwijt
Wat zijn de risico’s binnen uw bedrijf?
Er is alom behoefte aan maatregelen binnen bedrijven waar risico’s door lichamelijke belasting een grotere rol spelen. Volgens onderzoek vindt 31% van de werknemers met lichamelijk belastend werk (aanvullende) maatregelen voor lichamelijk zwaar werk nodig. Van de werknemers met lichamelijk belastend werk vindt 54% (aanvullende) maatregelen voor beeldschermwerk nodig. Om te onderzoeken waar binnen uw bedrijf of beleid eventueel knelpunten zijn omtrent lichaamsbelasting, zijn er verschillende tools en onderzoeken uit te voeren. Zoals:
Tijdens hun inspecties gebruikt Inspectie SZW:
De checklist fysieke belasting die ook op de website van TNO te vinden is als basisinstrument. Door zelf deze checklist door te nemen kunt u in korte tijd een indicatie krijgen van de mogelijke risico’s die in een taak aanwezig zijn voor alle aspecten van fysieke belasting.
De Basisinspectiemodule fysieke belasting. Dit instrument is vooral bedoeld voor inspecteurs, maar kunt u ook gebruiken om snel inzicht te krijgen in de voorkomende fysieke risico’s binnen uw bedrijf.
TNO heeft ook een Wegwijzer fysieke belasting, waarmee u aan de hand van vijf stappen kunt inventariseren of de fysieke belasting van uw werknemers bepaalde knelpunten veroorzaken. Hiermee kunt u een plan van aanpak opstellen om die knelpunten op te lossen.
Om een effectieve RI&E uit te voeren, is het belangrijk deze aan te passen op de branch van uw bedrijf. Hiervoor zijn RI&E instrumenten ontwikkeld, maar met de hulp en expertise van een goede arbodienst kunt u ervoor zorgen dat dit onderzoek niets mist binnen uw bedrijf.
Wat kan ik doen tegen lichamelijke belasting?
Naast de noodzaak van het onderzoeken van de specifieke risico’s binnen uw bedrijf, zijn er een aantal algemene zaken die u kunt meenemen in uw beleid tegen gezondheidsproblemen als gevolg van lichamelijke belasting. Gebruik hier ook onder andere de TOP-strategie voor, technische maatregelen, organisatorische maatregelen en persoonsgebonden maatregelen. Het is daarbij belangrijk in gesprek te gaan met uw medewerkers, ze hierin te betrekken en samen afspraken te maken. Het succes van maatregelen hangt af van de samenwerking. Een aantal voorbeelden:
Technische maatregelen. Bekijk of met technische maatregelen bepaalde oorzaken van lichamelijke overbelasting kunnen worden weggenomen of verlicht.
Door TNO wordt bijvoorbeeld geëxperimenteerd met exoskeletten, en harnas dat de gebruiker ondersteunt bij het werk en zwaar lichamelijk werk gemakkelijker maken. Ze stellen dat de toekomst van zwaar lichamelijk werk hiermee drastisch kan veranderen.
Ook bij zorgverleners met rugklachten worden exoskeletten getest. Dit pak is specifiek gemaakt voor patiënten met een dwarslaesie, rugklachten of andere aandoeningen die zelfstandig lopen bemoeilijken of onmogelijk maken.
Organisatorische maatregelen. Er zijn eventueel aanpassingen aan het werkproces mogelijk om de belasting te verlichten. Bijvoorbeeld met het houden van meer pauzes of uw werknemers zware met minder zware taken te laten afwisselen.
Persoonsgebonden maatregelen. Het verschil tussen werknemers in hun belastbaarheid en kwetsbaarheden zorgt ervoor dat het effectiever is om maatwerk oplossingen te bieden. Denk hierbij aan individuele adviezen voor uitvoering van taken of individuele aanpassingen in de functie van een werknemer.
Voorlichting en training zorgen ervoor dat werknemers de risico’s herkennen en weten wat de maatregelen hen opleveren. Ook maakt het uw werknemers bewust dat ze zelf ook verantwoordelijkheid hebben hun veiligheid te waarborgen..
Het instellen van een vitaliteitsbeleid zorgt voor aandacht voor een betere gezondheid van uw werknemers. Een vitaliteitsbeleid gaat verder dan het voorkomen van eventueel letsel. Dit is gericht op de duurzame inzetbaarheid van uw werknemers op langere termijn, en daarmee ook een hulpmiddel om ziekteverzuim te voorkomen en uw werknemers te stimuleren in bevlogenheid en productiviteit.
Fysieke vitaliteit kan worden gestimuleerd op gebied van voeding, beweging, slaappatroon en eventueel alcohol en roken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan mogelijkheden om te sporten, een gezonde bedrijfskantine of een cursus stoppen met roken.
Takeaways:
Elke werknemer heeft te maken met lichamelijk belasting, of dit nu over- of onderbelasting is.
Volgens de arbowet bent u als werkgever verplicht beleid te voeren waarbij u het risico op aandoeningen door lichamelijke belasting voorkomt of beperkt. Hierbij is een RI&E noodzakelijk.
Naast de uitval van werknemers en de resulterende onderbezetting en verstoring in bedrijfscontinuïteit hebben beroepsziektes door lichamelijke belasting een grote impact op Nederlandse bedrijven door de hoge kosten.
Omdat elk bedrijf andere werkprocessen gebruikt en dus andere knelpunten bevat is het belangrijk onderzoek te doen om een aanpak op maat op te stellen.
Om lichamelijke belasting tegen te gaan is het gebruik van de TOP-strategie aanbevolen. Daarnaast is het bieden van een ergonomische werkplek en voorlichting en training met betrekking tot de risico’s en maatregelen alvast een gegeven. Ook het voeren van een vitaliteitsbeleid versterkt de gezondheid van uw werknemers.
Download de RI&E Checklist
Ontdek waar uw bedrijf aan moet voldoen en download deze gratis checklist.
