Rol van leiderschap bij het bevorderen van werknemerswelzijn en het verminderen van verzuim

Leiderschap vormt de sleutel tot welzijn en lage verzuimcijfers in industriële werkplekken. Onderzoek van Maartje Henderikx van de Universiteit van Antwerpen, in 2024,  toont aan dat positieve leiderschapsstijlen, gericht op moraliteit, rolmodel gedrag en psychologische behoeften, bevlogenheid en verbondenheid stimuleren. Mindful communicatie en het eigen welzijn van leiders versterken de rol van leiderschap in verzuim. Door een cultuur van vertrouwen te creëren, maken leiders het verschil. Deze blog onthult hoe de rol van leiderschap in verzuim vorm krijgt met een integraal gezondheidsheidsmanagement , TNO’s Scan Fysieke Belasting, en kennisuitwisseling, voor HR-/HSE-managers in productie, logistiek, energie, en meer.

Verzuim in de industrie

Verzuim treft industriële werkplekken in brede zin. In 2024 varieerde het ziekteverzuim van 5,2% in de energiesector tot 5,6% in de maakindustrie, met de logistieke sector in het midden op 5,4% volgens het volgens het CBS. 37% van de werknemers doet fysiek belastend werk, zoals tillen, inpakken, of machinebediening, wat leidt tot 59% bewegingsapparaatklachten (TNO, 2024). 

• Ploegendiensten en werkdruk veroorzaken bij 20,1% van de werknemers burn-outklachten. 
• Medewerkers onderdrukken stress uit angst voor stigmatisering.
• Lage meldingsbereidheid, vaak door hiërarchische culturen, zwakke teamcohesie verergeren risico’s. 
• In de energiesector lopen onderhoudstechnici flinke risico’s.
• In de logistiek worstelen magazijnwerkers met repeterende taken. 

Leiders kunnen dit doorbreken door vitaliteitsondersteuning en kennisuitwisseling te bevorderen, wat preventie versterkt.

Peer-to-peer welzijn: een nieuwe aanpak

Peer-to-peer welzijn transformeert industriële culturen. Leiders trainen werknemers als veiligheidsambassadeurs om gezondheidsrisico’s zoals tillen of werkstress te signaleren, geïnspireerd door Arboportaal’s “Eerlijk, veilig en gezond” campagne. Kennisuitwisseling, zoals safety checks tussen bedrijven, versterkt dit. De rol van leiderschap in verzuim ligt in empowerment: 

• peers promoten tilhulpmiddelen en stresschecks, wat verzuim verlaagt;
• in de logistiek tackelt het de werkdruk door het inlassen van peer-gestuurde micropauzes;
• in productie vermindert het repeterende taken met ergonomische tips. 

Integraal gezondheidsmanagement (IGM) vermindert verzuim

Stel u voor: uw werkplek bruist. Uw team werkt met plezier en u krijgt energie en positieve feedback van uw teamleden. Daarbij is het ziekteverzuim beperkt en doet uw afdeling het goed op niveau van het bedrijf. Te mooi om te waar te zijn? Nee, dit kan onder andere bereikt worden met TNO’s Integraal Gezondheidsmanagement (IGM), een manier om uw mensen fit en uw bedrijf gezond te houden zonder dat u grote investeringen hoeft te doen. IGM zorgt voor veilige werkplekken en fitte werknemers. U plant, implementeert en checkt wat werkt. Als leider creëert u de voorwaarden voor een veilige en gezonde werkvloer. U traint collega’s om stress te herkennen. U gebruikt scans om hoge werkdruk vroegtijdig te detecteren. 

Integraal gezondheidsmanagement helpt met oplossingen:

• Ergonomische werkplekken verbeteren veiligheid en gezondheid en daarmee productiviteit. 
• Gestructureerde korte pauzes geven rust en verlagen de werkdruk.
• Fitness en beweging op de werkvloer maken teams energiek en robuust.
• Aangepaste taken helpen werknemers die een burn-out hebben gehad sneller te re-integreren.

De praktijk leert echter: het succes van integraal gezondheidsmanagement staat of valt met betrokken leiderschap. Medewerkers doen pas echt mee als ze merken dat:

• hun leidinggevende het goede voorbeeld geeft;
• hij of zij gezondheid serieus neemt;
• er ruimte is voor dialoog.

Leiders die werk maken van duurzame inzetbaarheid koppelen gezondheidsbeleid aan strategisch belang, tonen empathie en zorgen voor duidelijke communicatie. Zo ontstaat een cultuur waarin verzuim bespreekbaar wordt en inzetbaarheid vanzelfsprekend is.

De rol van leiderschap in verzuim gaat dus verder dan verzuimbegeleiding: het vraagt visie, voorbeeldgedrag en actie. En precies daar maakt u als leidinggevende het verschil.

Scan fysieke belasting

TNO’s Scan Fysieke Belasting helpt leiders fysieke risico’s aan te pakken. Via werkplekobservaties brengen peers en leiders knelpunten zoals tillen, duwen, of repeterend werk in kaart. 

De Wegwijzer fysieke belasting: van inzicht naar actie

Wanneer uit een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) blijkt dat fysieke belasting een knelpunt vormt, biedt de Wegwijzer fysieke belasting een praktische routekaart. Dit hulpmiddel helpt u stap voor stap om signalen uit de praktijk om te zetten in concrete verbetermaatregelen.

Na een grondige beoordeling van de fysieke belasting op de werkvloer volgt het proces van het bedenken en selecteren van passende oplossingen. In de volgende fase worden deze oplossingen daadwerkelijk ingevoerd in de praktijk. Tot slot helpt de wegwijzer u bij het monitoren en evalueren van de resultaten, zodat bijsturen mogelijk is en verbeteringen geborgd blijven

Leiderschapsacties voor peer-welzijn

Leiders stimuleren peer-welzijn met de volgende acties:

• organiseer workshops waarbij ambassadeurs tilrisico’s, stressherkenning, en mindful communiceren leren.
• laat peers Fysieke scan-observaties uitvoeren voor tillen, werkhoudingen, en repeterend werk. 
• train peers in het herkennen van verzuimrisico´s en het voorkomen ervan door praktische tools aan te reiken.

Lees ook ons blog “Praktische tips voor het verminderen van verzuim in veeleisende werkomgevingen”. 

Aanvullende acties

• Kennisuitwisseling: organiseer safety checks tussen bedrijven voor frisse inzichten..
• Inclusie: diversiteitstrainingen verminderen discriminatie, wat werkplezier verhoogt.
• Psychosociale arbeidsbelasting, interventies: anonieme hulplijnen en peer-stresschecks. Gebruik hiervoor ook de “Leidraad: een organisatiebrede aanpak van mentale gezondheid op het werk” van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 

Deze acties versterken leiderschap, besparen kosten en verhogen welzijn.

Praktijkcase: Verbond Papier & Karton. Safety Checks

Verbond Papier & Karton verlaagde verzuim via safety checks, waarbij specialisten collega-bedrijven adviseerden. In een verpakkingsfabriek kreeg operator Fatima last van rugklachten door het zware tilwerk. Uit loyaliteit naar haar werkgever durfde zij dit aanvankelijk niet te melden. Haar manager, Erik, merkte dat werknemers weinig klachten deelden en besloot daarom een safety check uit te laten voeren door een collega-bedrijf. . Tijdens deze controle werden al snel gezondheidsrisico’s ontdekt die gelinkt werden aan tillen. Hij kreeg het advies om tilhulpmiddelen zoals een rollenbaan in te zetten. Dit maakte de werknemers bewust van de risico’s, waarna het aantal meldingen van fysieke klachten verdubbelde.

Teamgesprekken

Erik greep dit moment aan om werknemers actief te betrekken bij het uitvoeren van de Scan Fysieke Belasting. Hij organiseerde teamgesprekken waarin hij duidelijk maakte dat openheid en eerlijkheid over fysieke belasting cruciaal zijn. Dankzij deze inclusieve aanpak voelde het team zich veilig en gehoord, wat leidde tot een cultuurverandering binnen het bedrijf. Door deze rol van sterk leiderschap en aandacht voor vitaliteit wist Erik uiteindelijk een verzuimdaling te realiseren.

Burn-outstigma aanpakken

Burn-out laat een blijvend litteken op carrières achter. Onderzoek van Philippe Sterkens van de universiteit Gent toont aan dat werknemers met een burn-outverleden minder kans hebben op een nieuwe baan en promotie. Zij lopen ook een hoger ontslagrisico bij reorganisaties. Hoge werkverwachtingen en sociale druk ontmoedigen re-integratie. De rol van leiderschap in verzuim ligt in het doorbreken van stigma: train ploegleiders voor open dialogen, pas functies aan via jobcrafting, en gebruik gestructureerde selectieprocessen om vooroordelen te vermijden. Dit bevordert inclusiviteit en welzijn in productie, logistiek, en energie, en verlaagt verzuim door terugval te voorkomen.

Conclusie

De rol van leiderschap bij het verminderen van verzuim en het verbeteren van werknemerswelzijn in industriële sectoren is essentieel. Effectieve leiders creëren niet alleen veilige en gezonde werkplekken, maar stimuleren ook een cultuur van vertrouwen en openheid. Dit doen ze door actief te luisteren, medewerkers te betrekken bij verbeteringen, en zelf het goede voorbeeld te geven. Door proactief aandacht te besteden aan fysieke én mentale belasting, kunnen leidinggevenden langdurig verzuim effectief aanpakken. Peer-to-peer welzijn, integraal gezondheidsmanagement (IGM), en praktische hulpmiddelen zoals de Scan Fysieke Belasting, maken dit concreet haalbaar.

Het praktijkvoorbeeld van manager Erik en operator Fatima illustreert krachtig hoe inclusief leiderschap daadwerkelijk cultuurverandering en verzuimverlaging realiseert. Tot slot blijkt het doorbreken van het burn-outstigma essentieel om duurzaam welzijn te borgen en terugval te voorkomen.

Take-aways voor leiders in de industrie:

• Wees een rolmodel: uw eigen gedrag bepaalt de toon. Openheid en authenticiteit van leiders vergroten de meldingsbereidheid en verbeteren welzijn.
  
• Integreer welzijn structureel: zet TNO’s Integraal Gezondheidsmanagement (IGM) strategisch in. Creëer concrete plannen, evalueer resultaten en stuur bij.
  
• Stimuleer peer-to-peer welzijn: train werknemers als ambassadeurs die fysieke en mentale risico’s signaleren en aanpakken.
  
• Gebruik praktische tools: maak gebruik van hulpmiddelen zoals de Scan Fysieke Belasting en de Wegwijzer fysieke belasting voor gerichte preventie.
  
• Doorbreek stigma rond burn-out: bevorder open dialogen, implementeer jobcrafting en zorg voor objectieve selectieprocessen om inclusiviteit te vergroten en duurzame inzetbaarheid te garanderen.