Wat opvalt aan verzuimbeheersing in Europese landen met lagere verzuimpercentages

Frankrijk en Ierland: landen met lagere verzuimpercentages dan Nederland. Hoog tijd om te kijken wat de HR-managers van Nederland kunnen leren van verzuimbeheersing in het buitenland. Op welke gebieden focussen Franse bedrijven als het aankomt op gezondheid van hun werknemers? Wat doet Ierland anders dan wij? In dit artikel ontdekt u de best practices van Europese landen met lagere verzuimpercentages dan Nederland. 

Redenen voor verzuim in Europa

Verzuim is een complex fenomeen wat door veel meer factoren veroorzaakt wordt dan medische. Een greep uit factoren:

• Hoe werkomstandigheden door de werknemer ervaren worden.
• De zwaarte van functie eisen.
• Het functioneren van het management.
• De sociale normen binnen de organisatie.
• Adviezen en informatie van huisartsen en specialisten.
• Financiële gevolgen van gemist inkomen als gevolg van verzuim.
• Productieverlies voor de organisatie.
• Overtuigingen over de eigen gezondheid.
• Motivatie om te werken en tevredenheid over de baan.
• Loyaliteit aan de werkgever.

In Europese landen verzuimen werknemers ruim 120 miljoen werkdagen om persoonlijke redenen. In Nederland zijn dit ruim 9 miljoen verzuimdagen. Werknemers in Noorwegen of Denemarken zijn het minst geneigd zonder ziekte te verzuimen. Spaanse, Britse en Ierse werknemers doen dit het meest. 6 procent van de Nederlanders verzuimt om voor iemand in het gezin te zorgen. Laten we kijken hoe de verzuimpercentages er in Europa precies uitzien. 

Verzuimpercentages in Europa

Eurofound maakte een vergelijking tussen verzuimcijfers van 2016 van Europese landen. Uit die cijfers blijkt dat de verzuimpercentages het hoogst liggen in Malta, Finland en Denemarken. De laagste verzuimpercentages komen van Portugal, Roemenië, Bulgarije en Spanje. Het gemiddelde percentage werknemers wat zich tenminste één dag ziek meldde lag op 45 procent. 

Bron: Volksgezondheidenzorg.info

Het verzuimpercentage in Nederland

Uit het onderzoek van Eurofound uit 2015 lag het verzuimpercentage van Nederland op 50%. Dit wil zeggen dat 50% van de werknemers minimaal 1 dag verzuimd heeft dat jaar. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek lag in Nederland het ziekteverzuimpercentage van 2019 op 4,4 procent. Dat wil zeggen dat een werknemer een aantoonbare ziekte of gebrek heeft en daardoor niet in staat is het werk uit te voeren. Van alle duizend werkdagen er gemiddeld 44 werden verzuimd. De meest voorkomende klachten bij het laatste verzuim waren griep of verkoudheid; klachten aan buik, maag of darmen; en psychische klachten, overspannenheid en burn-out. Vooral psychisch verzuim zorgt voor langer verzuim: gemiddeld 59 werkdagen. Bij griep of verkoudheid blijven personen gemiddeld 3 dagen thuis. 

Naast daadwerkelijk verzuim in de vorm van afwezigheid is er ook mentaal verzuim. Uw medewerkers zijn wel fysiek aanwezig op de werkvloer, maar zijn mentaal niet zo betrokken en daardoor minder productief. Uit onderzoek van Gallup blijkt dat in Nederland de betrokkenheid van medewerkers bij hun werk relatief laag ligt. Wereldwijd ligt het gemiddelde op 13 procent, maar in Nederland is slechts 9% innerlijk betrokken bij het werk.

Het volgende valt niet onder verzuim, maar heeft wel invloed op de continuïteit van uw personeelsbestand: qua veiligheid op de werkvloer is het in Nederland relatief wel goed gesteld: het aantal arbeidsongevallen met minimaal 4 dagen verzuim ligt met 1304 gevallen onder het gemiddelde van 1700 per 100.000 werknemers. Daarnaast was in Nederland het aantal dodelijke arbeidsongevallen in 2016 het laagst van alle Europese landen. Het gemiddelde in de EU was 2,2, en in Nederland 0,7 dodelijke arbeidsongevallen per honderdduizend werknemers. 

2 trends voor verzuimbeheersing in Europa

Grofweg zijn er in Europese landen 2 modellen of trends te zien die zich richten op verzuimbeheersing. Aan de ene kant zien we in de maatschappij dat er een focus kan liggen op besparen op kosten gerelateerd door verzuim. Aan de andere kant een focus op het welzijn van werknemers. Beide modellen kunnen geformaliseerd zijn in nationale strategieën van de overheid en sociale partners, maar ook geadopteerd door individuele bedrijven. 

Focus op kostenreductie

Uit onderzoek van Eurofound in 2010 blijkt dat voornamelijk in landen in Oost-Europa de focus lag op controle over de kosten. Voornamelijk in de vorm van beperkte of geen doorbetaling van personeel bij verzuim. Dit is vooral terug te zien in Bulgarije, Tsjechië, Estland, Hongarije, Litouwen, Polen en Roemenië. Zo zorgde nieuwe wetten in 2009 ervoor dat werknemers in Tsjechië en Estland de eerste 3 dagen van hun ziekteverzuim niet doorbetaald kregen. In Hongarije werd het doorbetaalde salaris van 80% naar 70% bijgesteld en in Litouwen zelfs van 80% naar 40%. Het gevolg hiervan is zeer gereduceerde verzuimpercentages. Overigens is kan ondanks nationaal beleid gericht op kostenreductie, beleid op organisatieniveau nog steeds gericht zijn op het welzijn van de werknemer. Vaak is er ook sprake van welzijns programma’s voor medewerkers.

Focus op welzijn

Landen waarin volgens dit onderzoek de nadruk ligt op welzijn strategieën voor medewerkers en minder op de financiële gevolgen van ziekteverzuim, zijn Noorwegen, Denemarken en Oostenrijk. Landen waarin in 2015 de verzuimpercentages boven het Europese gemiddelde liggen. Dit is onder andere te verklaren doordat hier meer vrouwen werkzaam zijn (bij vrouwen ligt het verzuimpercentage over het algemeen hoger dan bij mannen) en door de inclusieve arbeidsmarkt. Dit laatste wil zeggen dat er relatief veel mensen met gezondheidsbeperkingen werkzaam zijn.

Tips voor verzuimmanagement vanuit andere Europese landen

In dit artikel focussen we op de landen met lagere verzuimpercentages dan Nederland, maar met een vergelijkbare arbeidsmarkt in de zin van percentage werkzame vrouwen, de mate van sociale zekerheid en inclusiviteit op de arbeidsmarkt. We gaan daarom in op verzuimbeheersing en -management in Ierland en Frankrijk.

Wat opvalt aan verzuimmanagement in Ierland

Met een verzuimpercentage van 46% in 2015 – dat wil zeggen dat 46% van de werkenden zich minimaal 1 dag per jaar ziek meldt – volgt Ierland Nederland (50%) op. Tegenwoordig zit het verzuim in Ierland hem vooral in korte verzuimperioden. Gemiddeld verzuimt een werknemer 4,3 dagen per jaar. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door stress als gevolg van de hoeveelheid werk, functie eisen en de managementstijl binnen het bedrijf. Wat doen organisaties in Ierland om ziekteverzuim terug te dringen?

• Uit onderzoek blijkt dat 94% van de bedrijven aangeeft dat beleid om aanwezigheid te monitoren een groot verschil maakt in het terugdringen van korte absentie van medewerkers.
• Wanneer medewerkers vaak kort verzuimen kan na onderzoek blijken dat disciplinaire acties geschikt zijn voor het terugdringen van het verzuim. Dit is echter niet geschikt voor langdurig verzuimmanagement. Er dient dan ook een duidelijk onderscheid tussen kort- en langdurig verzuim te worden gemaakt.
• Flexibel werken kan stress op de werkvloer verminderen denkt 44% van de respondenten binnen een groot HR onderzoek in 2018. Meer en meer organisaties in Ierland passen deze aanpak toe om werknemers te motiveren. Ook het thuis werken gedurende de corona crisis heeft een positieve invloed gehad op het verzuimpercentage.
• Welzijn staat steeds hoger op de agenda van leidinggevenden. Ten opzichte van 2019 is dit met 33% gestegen in 2020. Organisaties worden proactiever op gebied van welzijn en bekijken dit op een strategische manier. 
• De betrokkenheid van medewerkers bij het werk had voor de corona crisis al topprioriteit bij Ierse HR-medewerkers geeft 51% van hen aan. 
• Dit werd met 46% nauw opgevolgd door het voorzien van coaching van lijnmanagers. Uit onderzoek blijkt namelijk ook dat de rol van lijnmanagers essentieel is in het reduceren van werkgerelateerde stress. Zij moeten goed getraind zijn en de juiste vaardigheden bezitten om stress te voorkomen en te reduceren op de werkvloer. 

Wat opvalt aan verzuimmanagement in Frankrijk

Frankrijk heeft in 2014 een verzuimpercentage van 41% en heeft daarmee een kleiner percentage werknemers wat zich minimaal 1 dag in het jaar ziek meldt dan Nederland.  Oorzaken van verzuim in Frankrijk zijn naast zere keel en verkoudheid meestal emotionele problemen (29%), bestaande uit burn-out and psychologische problemen. Dit wordt  gevolgd door aandoeningen aan het bewegingsapparaat (27%). Wat valt er in Frankrijk op aan het reduceren van verzuim van medewerkers?

• Werkgevers zijn verplicht om psychosociale risico’s in het bedrijf te evalueren en hier maatregelen op te nemen om bescherming en veiligheid van te bieden aan de mentale en fysieke gezondheid van werknemers. Jaarlijks moet de risicoanalyse geupdate worden. In de private sector moet een medewerker om zich met risicopreventie bezig te houden of hier moet een expert voor ingehuurd worden.
• Bedrijven moeten zijn aangesloten bij een arbodienst of deze inhouse hebben. Deze specialisten moeten medewerkers en de arbeidsomstandigheden in de gaten houden.
• De hoofden van het bedrijf moeten veiligheid en gezondheid van medewerkers garanderen door – afhankelijk van de risicoanalyse – geschikte maatregelen te treffen voor dit doeleinde. Een uitgebreide commissie bestaande uit managers en werknemers bespreken de situatie en stellen maatregelen voor. Een arboarts adviseert en soms is een arbeidsinspecteur aanwezig.
• Maatregelen kunnen gericht zijn op het limiteren van repetitief, monotoon werk, design van de werkomgeving, de juiste technologie inzetten, het verzorgen van goede instructies aan werknemers. 
• Na een langere periode van afwezigheid geeft 84% van de Franse medewerkers aan moeite te hebben met het terugkeren naar de werkvloer. Zij ontvangen graag extra ondersteuning van hun manager, maar ook administratieve ondersteuning en flexibiliteit. 59% van de bedrijven geeft deze extra ondersteuning.
• 80% van de bedrijven zet in op het creëren van een kwalitatief goede werkomgeving. Daarnaast zet 65% in op flexibele werktijden en -roosters.

Tips vanuit andere landen in Europa

Uit onderzoek van Aon onder 10 Europese landen en in totaal 7.597 werknemers blijkt dat zij minder zouden verzuimen met de volgende maatregelen:

• De invoering van flexibele werktijden
• De invoering van sociale dagen voor niet-medische, persoonlijke doeleinden
• Het hebben van boeiender werk
• Aanmoediging om te gaan werken door een financiële prikkel bovenop het salaris.
• Het krijgen van medische zorg op het werk. 
• De rol van de arbodienst in verzuimbeheersing moet duidelijk zijn naar personeel en het management.
• Een goede samenwerking tussen HR, lijnmanagement en vertegenwoordigers van werknemers is belangrijk om verzuim positief te benaderen, inclusief het tackelen van psychosociale problemen die tot veel verzuim leiden.