Welk vitaliteitsprogramma past bij uw werknemers?

U ziet het belang van een goed vitaliteitsprogramma en wilt graag zo’n programma opstellen voor uw bedrijf. Maar waar houdt u rekening mee? Is er een standaard format dat u kunt kopiëren en plakken binnen uw bedrijf? Vitaliteit betekent voor iedereen net iets anders en elke sector kent zijn specifieke uitdagingen en risico’s. Daarom is het belangrijk om goed te inventariseren waar de uitdagingen binnen uw bedrijf liggen en welke aspecten van belang zijn voor uw specifieke werknemers. In deze blog nemen wij in dit verband twee soorten werknemers onder de loep: de bouwplaatsmedewerkers en de kantoormedewerkers. We bespreken waar de risico’s liggen en welke maatregelen van belang kunnen zijn om de vitaliteit onder werknemers te verhogen. 

Wat is een effectief vitaliteitsprogramma?

Kort gezegd: een vitaliteitsprogramma is erop gericht om de vitaliteit onder werknemers te behouden en te verbeteren. Over het algemeen is het gericht op een goede lichamelijke en psychische gezondheid, een gezonde balans tussen werk en privé en een positieve sociale werksfeer. Dit is een vrij algemene beschrijving van wat een vitaliteitsprogramma inhoudt. Echter de praktische invulling ervan kan verschillen per werkgever, maar ook per werknemer. U kunt zich voorstellen dat een beleid rondom vitaliteit vele vormen kan aannemen, afhankelijk van de sector en de arbeids- en privé omstandigheden van de werknemers. Zo ziet vitaliteit voor werknemers op een bouwplaats er waarschijnlijk totaal anders uit dan voor kantoormedewerkers. Bovendien kan de privésituatie van een werknemer een rol spelen. Denk aan moeilijke situaties, zoals een scheiding of overlijden, maar ook aan persoonlijke factoren, zoals perfectionisme. Dit vraagt om beleid op maat.

Vitaliteit op de bouwplaats

In Nederland zijn ruim 317.000 werknemers werkzaam in de bouw. Een groot deel daarvan staat dagelijks op de bouwplaats. Werken op een bouwplaats brengt een aantal specifieke risico’s en uitdagingen met zich mee als het gaat om vitaliteit, die vragen om specifieke maatregelen.

Uitdagingen op de bouwplaats

Op de bouwplaats zien we dat voornamelijk de volgende risico’s en uitdagingen zich voordoen, die belangrijk zijn om mee te nemen in een vitaliteitsprogramma:

• Fysiek zwaar werk. De bouwplaatsmedewerker heeft te maken met een hoge fysieke belasting, gezien het zware werk dat verricht wordt. Dit vraagt om een sterk en gezond lichaam. Wanneer er sprake is van overbelasting kan dit lichamelijke klachten veroorzaken, waardoor de werknemer de werkzaamheden niet meer goed kan uitvoeren. Hier ligt uitval op de loer.
• Mentale belasting. Door de steeds groter wordende tekorten aan geschikt personeel in de bouw, wordt de werkdruk steeds groter. Dit zorgt, naast een fysieke belasting, ook voor een grotere mentale belasting. Ook hier wordt het risico op uitval dus steeds groter. 
• Arbeidsomstandigheden. Bouwplaatsmedewerkers hebben vaak te maken ongezonde arbeidsomstandigheden. Zij komen bijvoorbeeld in aanraking met gevaarlijke stoffen, zoals kwartsstof en houtstof. Ook kunt u denken aan overmatige blootstelling aan UV-stralen en harde geluiden. Deze omstandigheden kunnen leiden tot (ernstige) gezondheidsproblemen, die ervoor kunnen zorgen dat medewerkers hun werkzaamheden niet meer kunnen uitvoeren of vroegtijdig uitvallen.
• Leefstijl. Uit een onderzoek door het RIVM blijkt dat werknemers in de bouw gemiddeld minder bewegen, vaker roken en meer alcohol drinken. Bovendien hebben ze vaker te kampen met overgewicht. Dit alles brengt extra gezondheidsrisico’s met zich mee, zeker wanneer u het optelt bij het zware lichamelijke werk dat zij verrichten. 

Maatregelen op de bouwplaats

Welke maatregelen kunt u als werkgever van bouwplaatsmedewerkers nemen om de risico’s te verkleinen en de vitaliteit te vergroten? Een aantal suggesties: 

• Verklein het risico op bedrijfsongevallen door een zo veilig mogelijke werksituatie te creëren. Laat waar mogelijk het zware werk bijvoorbeeld gedaan worden door exoskeletten. Zorg bovendien voor veilige machinerie en uiteraard geschikte werkkleding.
• Laat regelmatig een RI&E (risico-inventarisatie en -evaluatie) en een PMO (preventief medisch onderzoek) uitvoeren, om goed in kaart te krijgen en houden waar de risico’s precies liggen en hoe u ze kunt verkleinen.
• Zorg voor een gezonde verdeling van tijd en energie. Juist wanneer er veel werk te doen is met weinig personeel, wordt de verleiding groot om werknemers meer en langer te laten werken. Op de lange termijn kan dit zorgen voor een (te) hoge mentale belasting en het verlies van concentratie, waarmee de kans op ongevallen en/of uitval wordt vergroot. Zorg dus voor een gezonde balans hierin.
• Zoek naar manieren om gezonde voeding te stimuleren. Dit kan een uitdaging zijn binnen de bouw, omdat er voor bouwvakkers vaak geen uitgebreide kantine aanwezig is waarin u hen uitsluitend gezonde opties aanbiedt. Bovendien heerst er onder bouwvakkers vaak een ‘mannencultuur’, die het extra lastig maakt voor werknemers om hun eetpatroon om te gooien. Het is dan ook zaak om een cultuurverandering van binnenuit teweeg te brengen op de werkvloer. Het kan helpen om meer diversiteit te brengen op de werkvloer door bijvoorbeeld jonge werknemers – bij werknemers onder de 40 is het percentage met overgewicht een stuk lager – en vrouwen. Daarnaast zijn er verschillende overkoepelende initiatieven om bouwvakkers gezonder te helpen eten. Onderzoek eens welke initiatieven voor uw bedrijf interessant zijn.

Vitaliteit in de kantoortuin

Kantoorwerk lijkt op het eerste gezicht niet risicovol of belastend. Echter zijn er ook voor kantoormedewerkers wel degelijk een aantal risico’s die u als werkgever in acht moet nemen. Wanneer u zich bewust bent van waar de uitdagingen liggen, kunt u eventuele problemen voor blijven.

Uitdagingen in de kantoortuin

Werken in een kantoortuin kan de volgende uitdagingen en risico’s met zich meebrengen als het gaat om vitaliteit: 

• Beeldschermtijd. Voor steeds meer van ons geldt dat we ondertussen per dag net zo lang naar een scherm kijken als dat we slapen. Dit geldt des te meer voor de kantoormedewerker die de hele werkdag naar een computer beeldscherm staart. Het langdurig werken met een beeldscherm kan allerlei vervelende gevolgen hebben. Denk aan: 
  • Statische spierbelasting, doordat de bewegingen met hoofd, armen en handen minimaal zijn.
  • Wanneer de vingers boven de polsen uitkomen tijdens het werken, kan dit irritatie van de peesscheden in het polsgewricht veroorzaken. Dit is beter bekend als ‘carpaal tunnel syndroom’. 
  • Bepaalde software kan gezondheidsklachten in de hand werken, bijvoorbeeld doordat deze veelvuldig positioneren van de muis vergt of doordat de mogelijkheden voor sneltoetsen ontbreken.
  • Bij intensief beeldschermgebruik kunnen oogklachten ontstaan, doordat er nauwelijks wordt geknipperd. Dit zorgt ervoor dat de oogbol te droog wordt en dat er oogvermoeidheid optreedt. Dit wordt nog versterkt bij een relatief lage luchtvochtigheid en wanneer het beeldscherm hoog staat.
• Langdurig zitten. Veel beeldschermtijd gaat vaak gepaard met langdurig zitten. Nederlandse werknemers zitten volgens TNO op een doordeweekse dag gemiddeld 10,3 uur. Veel zitten brengt allerlei gezondheidsrisico’s met zich mee en wordt daarom door sommigen wel ‘het nieuwe roken’ genoemd. Zo verhoogt veel zitten de kans op: 
  • Vroegtijdig overlijden;
  • Type 2 diabetes;
  • Hart- en vaatziekten;
  • Depressieve klachten;
  • Bepaalde vormen van kanker.
• Psychosociale arbeidsbelasting. Kantoormedewerkers brengen vaak een groot deel van hun dag door in contact met hun collega’s en/of klanten. De manier waarop er met elkaar wordt omgegaan, kan grote invloed hebben op iemands gesteldheid. Dit is vooral aan de orde wanneer er sprake is van ongewenste omgangsvormen, zoals agressie, geweld, seksuele intimidatie, discriminatie of pesterijen.Ongewenste omgangsvormen en werkdruk kunnen zorgen voor werkstress en lichamelijke, psychische en sociale klachten veroorzaken. Deze psychosociale arbeidsbelasting kan uiteindelijk ook zorgen voor (langdurige) uitval en burn-outs.

Maatregelen in de kantoortuin

Wat zijn gepaste maatregelen om de risico’s voor uw kantoormedewerkers zo laag mogelijk te krijgen en houden? Ook hier een aantal suggesties: 

• Zoek naar mogelijkheden om beeldschermwerk af te wisselen met andere taken. Indien dit niet mogelijk is, kunt u uw medewerkers aansporen om regelmatig even weg te kijken van het scherm of micropauzes te nemen van bijvoorbeeld 20 seconden. Er bestaat pauzesoftware dat u uw medewerkers (op vrijwillige basis) kunt aanbieden, zodat zij niet eindeloos achter de computer kunnen blijven doorwerken.  
• Zorg dat het beeldscherm meubilair goed is afgestemd op de lichaamsafmetingen van de individuele werknemers, ook wanneer er op andere locaties of thuis wordt gewerkt. TNO heeft een handige checklist ontwikkeld, waarmee u kunt checken of de werkplek gezond is en wat er verbeterd kan worden.
• Om langdurig zitten te voorkomen, kunt u gebruik maken van zit-statafels. Medewerkers kunnen hiermee gemakkelijk wisselen tussen zittend en staand werken. Wilt u nog een stapje verder gaan, overweeg dan kantoorfietsen. Op deze manier stimuleert u ook nog eens wat extra beweging.
• Probeer ook hier een cultuur te creëren waarbij beweging de norm is en de hele dag zitten ‘not done’ is.
• Zorg voor een positieve sfeer op de werkvloer en besteed regelmatig aandacht aan hoe er onderling gecommuniceerd wordt. Lees ook onze blog over werkgeluk. 

Beleid op maat

Het analyseren van deze twee verschillende werkomgevingen laat zien dat vitaliteitsbeleid er voor verschillende soorten werknemers heel anders uit kan zien. Dat heeft in eerste instantie dus te maken met de werkomgeving en de risico’s die daarbij optreden. Daarnaast heeft u altijd te maken met individuen die ook onderling enorm kunnen verschillen, zelfs als ze hetzelfde werk doen. Daarom is het van belang om ook altijd ruimte te creëren voor de individuele werknemer. Blijf in gesprek met de werknemer; zorg dat er regelmatig ruimte is om te monitoren waar de behoeften en kansen liggen voor een bepaalde werknemer en wees flexibel. Zo komt iedere werknemer het beste tot zijn of haar recht en dat levert voor u dan weer de beste bedrijfsresultaten op! 

Takeaways

• De inhoud van een vitaliteitsprogramma is afhankelijk van allerlei factoren, zoals branche, werkomgeving en type werknemers. 
• Werknemers op een bouwplaats hebben te maken met specifieke risico’s. Denk aan fysiek zwaar werk, grote mentale belasting, ongezonde arbeidsomstandigheden en leefstijl.
• Voor kantoormedewerkers gelden weer andere risico’s, zoals langdurig zitten, veel beeldschermtijd en hoge psychosociale arbeidsbelasting. 
• Voor bouwplaatsmedewerkers dient u als werkgever een ander vitaliteitsprogramma op te stellen dan voor kantoormedewerkers, omdat zij andere risico’s lopen. 
• Ook op één en dezelfde werkplek, heeft u te maken met individuele verschillen tussen werknemers. Daarom is het belangrijk ruimte te creëren voor ‘beleid op maat’. Onderzoek wat uw individuele werknemers van u nodig hebben om de beste prestaties op de werkvloer te leveren.