Werkstress en veiligheid: de risico’s van mentale belasting op de werkvloer

De wereld is sterk afhankelijk van de scheepvaart die 80% van het mondiale handelsvolume voor zijn rekening neemt. In de scheepvaart en de offshore industrie is werkstress een belangrijk probleem. Werkstress kan grote consequenties hebben voor de veiligheid aan boord van schepen en op offshore locaties waar geboord wordt. De risico’s van mentale overbelasting op de werkvloer kunnen soms leiden tot ongelukken met ernstige gevolgen. Voor de bemanning maar ook voor het milieu zoals bij de brand op het containerschip X-Press Pearl op 20 mei 2021 voor de kust van Sri Lanka. Overbelasting van bemanningen ligt altijd op de loer, omdat weersomstandigheden snel kunnen omslaan of, zoals in 2020, door een pandemie die de hele wereld in zijn greep kreeg.

Werkstress en veiligheid: het verband tussen beide

Tussen werkstress en veiligheid en de risico’s van mentale belasting op de werkvloer, is wel degelijk een verband dat al lange tijd wordt onderkend. Toch blijft het in de praktijk een hele onderneming om zowel werkstress te beteugelen en veiligheid te garanderen. Om het verband tussen werkstress en veiligheid beter te begrijpen is onderzoek gedaan naar hoe gedrag het verband tussen beide beïnvloedt. In het onderzoek dat gepubliceerd is in het Journal of Occupational Health Psychology is een analyse gemaakt tussen stressfactoren op het werk, naleving van veiligheidsregels en de resultaten ervan waarbij gekeken is naar arbeidsongevallen en bijna-ongevallen die gelinkt konden worden.

Belemmerende en uitdagende stressfactoren

In een ander onderzoek, gedaan door Sharon clarke van de University of Manchester, was dat belemmerende stressfactoren, zoals ongewenste omgangsvormen op de werkvloer negatieve effecten zouden hebben op de naleving van veiligheidsvoorschriften en dat dat terug te zien zou zijn in de veiligheidsresultaten.
De resultaten van het onderzoek lieten inderdaad zien dat belemmerende stressfactoren leidden tot een duidelijke vermindering van de naleving van veiligheidsvoorschriften. Belemmerende stressfactoren bleken ook meer arbeidsongevallen en bijna-ongevallen te veroorzaken. De aanname dat uitdagingen in het werk en de daarbij behorende stress een positief effect zouden hebben op het naleven van veiligheidsregels werd niet ondersteund door de resultaten van het onderzoek. We kunnen dus concluderen dat werkstress en de risico’s van mentale belasting een negatief effect hebben op de veiligheid op de werkvloer. 

Werkstress en veiligheid op een olie-en gasveld locatie 

Voor het verband tussen werkstress en veiligheid is de studie onder werknemers op een olie- en gasveld locatie in Koeweit, die in 2018 is gedaan, interessant. Door middel van een vragenlijst hebben de onderzoekers gegevens verzameld over een periode van twee maanden. Zij keken naar het verband tussen stressfactoren op het werk en veiligheidsgedrag van de werknemers. De stressfactoren waren onder andere:

• verantwoordelijkheden ten opzichte van familie en leefomgeving;
• mentale gezondheid (angst en depressie);
• vermoeidheid (fysiek en mentaal).

De conclusies van het onderzoek waren dat stressoren op het werk een negatief effect op veiligheidsgedrag hebben en dat een slechte geestelijke gezondheid en vermoeidheid belangrijke risicofactoren kunnen zijn. 

Aanbevelingen zijn dat bedrijven het veiligheidsgedrag van hun werknemers verbeteren door hen aan te moedigen om hun stress, mentale gezondheid en vermoeidheid effectief in balans te brengen. Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld:

• het bevorderen van spiritualiteit;
• het vergroten van de veerkracht van werknemers;
• het aanbieden van recreatiefaciliteiten;
• het stimuleren van communicatie.

Risico’s van mentale belasting op de werkvloer

Werken aan boord van een schip gaat vaak gepaard met aanzienlijke mentale en fysieke eisen die niet goed te vergelijken zijn met die van beroepen aan wal. Zeevarenden hebben een relatief uniek beroep, omdat ze zowel tijdens werk- als niet-werkuren op de werkplek zijn met alleen hun collega’s als gezelschap, waardoor ze een extreem geïsoleerde beroepsgroep vormen. Omdat ze zoveel tijd met hun collega’s doorbrengen, is het belangrijk dat deze relaties positief zijn en dat er cohesie is tussen de teams; onderzoek wijst echter uit dat er vaak conflicten zijn tussen verschillende rangen en afdelingen die, in combinatie met lange perioden weg van huis en gezin, kunnen leiden tot eenzaamheid en heimwee. 

Zeevarenden zijn meestal ook geïsoleerd in een fysieke omgeving die niet optimaal is voor de geestelijke gezondheid; aan boord van een schip zijn ze vaak langdurig blootgesteld aan slechte fysieke omstandigheden zoals hoge tonen, trillingen, koude periodes, en hoge temperaturen.

Bovendien werken zeevarenden meestal lange uren en doen ze fysiek veeleisend werk met onvoldoende rusturen; uit het meest recente Seafarers Happiness Index-rapport blijkt dat veel bemanningsleden op schepen zich onder druk gezet voelen om buitensporig lang te werken. Zeevarenden werken meestal volgens een ‘wachtsysteem’ waardoor ze minder en minder goed kunnen slapen, wat tot vermoeidheid kan leiden, wat nog verergerd kan worden door de verschillende tijdzones tijdens lange reizen. Andere risicofactoren voor vermoeidheid zijn:

• verstoorde slaapritmes veroorzaakt door ploegendiensten; 
• onregelmatige werktijden; een roterend wachtsysteem in plaats van een vaste wachtcyclus;
• hoge functie-eisen, druk ,trillingen en lawaai van scheepsmotoren. 

Geestelijke gezondheid op de werkvloer

Legio onderzoeken naar de geestelijke gezondheid van werknemers in de zeevaart tonen aan dat er verschillende risico’s van mentale belasting op de werkvloer zijn:

• eenzaamheid
• langdurige scheiding van familie en huis
• vermoeidheid; hoge werkdruk
• lange reizen
• lange werktijden
• roterende wachtsystemen
• korte omlooptijden op het schip
• weinig waarschuwing vooraf dat men moet werken
• omgevingsstressoren aan boord zoals beweging, lawaai en trillingen
• economische druk
• verstoorde slaap
• nachtdiensten
• wisselvallig weer
• beperkte tijd voor recreatie
• gebrek aan walverlof
• gebrek aan werkzekerheid
• piraterij
• voortdurend opgesloten zijn aan boord met collega’s
  • vaak in multinationale bemanningen met:
    • verschillende waarden
    • verwachtingen
    • opvattingen
    • talen

Deze verscheidenheid draagt vanzelfsprekend de kiem in zich voor conflicten en slechte relaties. Voor werkgevers en HRM is het dus een noodzaak en een uitdaging om met al deze risico’s op de werkvloer een gezond cyclisch arbobeleid te ontwikkelen waarbij werkstress wordt geminimaliseerd om zo ook de veiligheid van werknemers en leidinggevenden te garanderen. 

Lees ons blog over hoe u werkdruk kunt managen om werkstress te voorkomen.

Conclusie

De risico’s van werkstress voor de veiligheid op de werkvloer, met name in de maritieme sector en de offshore industrie zijn evident en kunnen leiden tot ernstige ongelukken.. Onderzoek toont aan dat belemmerende stressfactoren leiden tot verminderde naleving van veiligheidsvoorschriften en een toename van arbeidsongevallen en bijna-ongevallen. Bovendien wordt in het geval van werknemers op een olie- en gasveldlocatie aangetoond dat stress op het werk een negatieve invloed heeft op veiligheidsgedrag, en dat slechte geestelijke gezondheid en vermoeidheid risicofactoren kunnen zijn.

Take-aways:

• Werkstress heeft een negatief effect op de veiligheid op de werkvloer. Belemmerende stressfactoren kunnen leiden tot verminderde naleving van veiligheidsvoorschriften en een toename van arbeidsongevallen en bijna-ongevallen.
• Uitdagingen in het werk en bijbehorende stress hebben geen positief effect op de naleving van veiligheidsregels.
• In de maritieme sector en de offshore industrie is werkstress een belangrijk thema. Het is essentieel om werkstress te minimaliseren om de veiligheid van werknemers en leidinggevenden te waarborgen.
• Werkgevers en HRM moeten streven naar een gezond cyclisch arbobeleid waarbij werkstress wordt verminderd. Het stimuleren van een goede balans in stress, mentale gezondheid en vermoeidheid kan het veiligheidsgedrag verbeteren.
• Maatregelen, zoals het bevorderen van spiritualiteit, het vergroten van de veerkracht van werknemers, het aanbieden van recreatiefaciliteiten en het stimuleren van communicatie kunnen helpen bij het verbeteren van de veiligheid op de werkvloer.
• In de maritieme sector, waar zeevarenden langdurig geïsoleerd zijn en te maken hebben met fysieke uitdagingen, is het belangrijk om aandacht te besteden aan geestelijke gezondheid en risico’s van mentale belasting. Werknemers moeten worden aangemoedigd om stress, vermoeidheid en mentale gezondheid effectief in balans te brengen.
• Werknemers in de maritieme sector ervaren verschillende risico’s van mentale belasting, zoals eenzaamheid, scheiding van familie, vermoeidheid, hoge werkdruk en verstoorde slaap. Werkgevers moeten deze risico’s aanpakken en werknemers ondersteunen om een gezonde werkomgeving te creëren.