Opstellen van een effectief ziekteverzuimbeleid voor werknemers in de maakindustrie

Een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie is een noodzaak want verzuimproblemen in sectoren van de maakindustrie zoals de chemische industrie, komen vaak niet plotseling, maar sluipend. De combinatie van fysieke belasting, mentale druk, ploegendiensten en werkomgevingen met gezondheidsrisico’s maakt dat kleine signalen snel kunnen uitgroeien tot langdurige uitval.

Volgens cijfers van het CBS lag het verzuim in de industrie in het vierde kwartaal van 2024 op 6,4%. In bedrijven met volcontinu roosters en hoge werkdruk, zoals in de chemische industrie, kan dat percentage nog hoger uitvallen. TNO geeft aan dat 43% van de medewerkers in de industrie fysiek belastend werk verricht. Van die groep ervaart 59% klachten aan het bewegingsapparaat. Volgens hetzelfde onderzoek is 20% van het werkgerelateerde verzuim terug te voeren op lichamelijke belasting.

Waar andere sectoren verzuim aanpakken met workshops en fruitmanden, vereist de maakindustrie het opstellen van een effectief ziekteverzuimbeleid.

Wat maakt een ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie effectief?

Preventie als uitgangspunt

Een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie is preventief. Het start niet bij de ziekmelding, maar bij het signaleren van risico’s, bijvoorbeeld via gezondheidsmonitoring, werkplekbezoeken of gesprekken tussen leidinggevende en medewerker.

Maatwerk per functie en ploeg

Operators in ploegendienst hebben andere behoeften dan dagdienstpersoneel. Denk aan herstel na nachtdiensten, verminderde slaapkwaliteit, of fysieke belasting bij onderhoud. Een uniforme aanpak werkt hier niet. Maatwerk is cruciaal.

Samenwerking en verankering

Ziekteverzuimbeleid is pas effectief als het breed gedragen wordt. Leidinggevenden signaleren op de werkvloer. HR ondersteunt met beleid en preventieprogramma’s. De arbodienst levert expertise bij signalering en begeleiding. En de medewerker? Die moet zich veilig voelen om klachten bespreekbaar te maken, ruim vóór uitval.

Specifieke risico’s in de chemische industrie

De chemische sector vormt een bijzonder deel van de maakindustrie. Niet alleen door de aard van de productie, maar ook omdat er geen landelijke arboconvenanten zijn. Daardoor is veel afhankelijk van intern veiligheidsbeleid. Dit vraagt om scherpe risicoanalyse en maatwerkmaatregelen.

Gevaarlijke stoffen en blootstelling

Werknemers in de chemische maakindustrie worden blootgesteld aan vluchtige koolwaterstoffen, lasrook, lood, reprotoxische stoffen en explosieve mengsels. Vooral bij onderhoud, storingen of monstername is directe blootstelling mogelijk.

Preventiemaatregelen:

• Beschermende kleding, overdrukmaskers en ventilatie.
• Gesloten systemen zoals canned pumps.
• Biomonitoring (bloed- en urinemonsters bij onderhoud).
• Een actueel veiligheidsmanagementsysteem (VMS).

Arbeidsplaatsinrichting en fysieke belasting

Risico’s zitten ook in de gebouwde omgeving: beperkte werkruimte, trappenlopen, verouderde meetkamers of onlogische werkplekindeling.

Preventiemaatregelen:

• Voldoen aan CPR 15-2 en andere inrichtingsrichtlijnen.
• Personenliften, tilhulpmiddelen en afscherming.
• Ergonomische werkplekken met veilige vluchtroutes.

Regelkamers en beeldschermwerk

Operators in regelkamers ervaren andere belasting: langdurig zitten, complexe monitoring, en slechte ergonomie. RSI en mentale uitputting liggen op de loer.

Preventiemaatregelen:

• Ergonomisch meubilair, goede verlichting en klimaatbeheersing.
• Herinrichting van beeldschermopstellingen en bedieningspanelen.
• Regelmatige werkplekchecks en RSI-preventie. 

Biologische agentia en lasdampen

Laswerkzaamheden en gebruik van loodhoudende materialen brengen blootstelling aan schadelijke stoffen met zich mee.

Preventiemaatregelen:

• Substitutie van toxische stoffen waar mogelijk.
• Monitoring op werkplaatsniveau.
• Bronafzuiging, ventilatie en persoonlijke bescherming. 

Voorbeeld uit de praktijk: voedingsmiddelenindustrie als inspiratie

Ook in andere delen van de maakindustrie wordt actief geëxperimenteerd met slimmere verzuimaanpak. In de voedingsmiddelenindustrie, waar 24-uursproductie en repeterende fysieke handelingen gangbaar zijn, combineren bedrijven PMO, PAGO, werkplekonderzoek en vitaliteitscoaching.

Wat opvalt? Het werkt alleen als je de werkvloer betrekt. Niet als checklist, maar als cultuur. Daar ligt ook de sleutel voor een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie: vertrouwen, transparantie en actie.

Hoe Erik een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie hielp opstellen

Erik is operationeel manager bij een chemisch productiebedrijf in Zuid-Nederland. Zijn ploeg draait dag en nacht, in een vijfploegenrooster met 140 operators. Veiligheid staat bovenaan maar toch liep het ziekteverzuim in zijn team stilletjes op. Eerst viel het nauwelijks op: een paar mensen met rugklachten, vermoeidheid, ademhalingsproblemen. Tot twee medewerkers zich gelijktijdig langdurig ziek meldden. De planning raakte uit balans, overwerk stapelde zich op, de sfeer werd grimmiger.

“Dat was het moment waarop ik besefte: we reageren alleen nog. We doen niets om ziekte te voorkómen.”

Erik ging met HR en de arbodienst terug naar de basis. Drie jaar verzuimdata werden geanalyseerd. Er werd gestart met maandelijkse monitoring via een korte vragenlijst. Leidinggevenden werden getraind in preventief gesprek. Binnen twee maanden kwamen de eerste signalen boven tafel.

Daarna volgden concrete interventies:

• Een wekelijks inloopspreekuur bij de fysiotherapeut.
• Herstelcoaching voor nachtdienstmedewerkers.
• Werkplekaanpassingen en ergonomiecheck.
  

De sfeer veranderde. Medewerkers gaven eerder aan dat ze klachten hadden en vroegen om hulp vóórdat ze uitvielen.

Wie doet wat?

• Leidinggevenden: signaleren op de werkvloer en bieden ruimte voor gesprek.
• HR: ondersteunt beleid, monitoring en faciliteert interventies.
• Arbodienst: levert inhoudelijke expertise en borgt medische integriteit.
• Medewerkers: geven signalen en nemen actief deel aan preventie

Meetbare resultaten en concrete besparing

Na zes maanden was het verzuim gedaald van 6,9% naar 5,4%. De gemiddelde duur van een verzuimmelding daalde met bijna een week. De RI&E werd geüpdatet op basis van actuele data.

Rekenvoorbeeld
Bij een team van 100 medewerkers betekent 1,5% minder verzuim een besparing van circa €130.000 per jaar (uitgaande van €350 per verzuimdag). En dan zijn de voordelen voor continuïteit, veiligheid en tevredenheid nog niet meegerekend.

Denk ook aan wetgeving en ethiek bij implementeren van effectief ziekteverzuimbeleid maakindustrie

Een effectief ziekteverzuimbeleid moet voldoen aan de AVG. Medische informatie mag alleen verwerkt worden door de bedrijfsarts. Werkgevers mogen alleen terugkoppeling krijgen over inzetbaarheid, nooit over individuele medische gegevens. De leidraad van Arboportaal benadrukt bovendien: gezondheid moet breed worden verankerd in cultuur en beleid. Transparantie, vrijwilligheid en professionaliteit zijn daarbij cruciaal.

Conclusie

Een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie vraagt meer dan een set regels of registratiesystemen. Het begint met inzicht in de specifieke risico’s van uw organisatie en de bereidheid om daar structureel op te sturen. De chemische sector laat zien dat het loont om verzuim niet als eindpunt te beschouwen, maar als een signaal dat vraagt om preventie, maatwerk en samenwerking.

Door risico’s actief te monitoren, de werkvloer te betrekken, en te investeren in praktische interventies, van ergonomische werkplekken tot herstelcoaching, ontstaat een cultuur waarin inzetbaarheid vanzelfsprekend wordt.

Zoals het voorbeeld van Erik laat zien: kleine veranderingen in signalering en aanpak kunnen leiden tot meetbare resultaten, kostenbesparing en bovenal een gezondere, veiligere werkomgeving.

Wilt u verzuim structureel aanpakken?

Benieuwd hoe u signalen eerder kunt herkennen en grip krijgt op uitval?
Lees dan ook ons blog: Gezondheidsmonitoring als preventieve maatregel tegen verzuim en ontdek hoe preventie echt werkt in de praktijk.

Take aways

• Een effectief ziekteverzuimbeleid in de maakindustrie is preventief, maatwerk en organisatiebreed ingebed.
• Gezondheidsmonitoring via korte, regelmatige vragenlijsten helpt om klachten vroegtijdig te signaleren.
• Ploegendiensten en nachtarbeid vergroten de kans op verzuim; deze vragen om specifieke begeleiding en interventies.
• Werkplekanalyse, coaching en ergonomische aanpassingen zorgen voor directe impact op inzetbaarheid.
• Een daling van slechts 1% in verzuim kan een middelgroot bedrijf tienduizenden euro’s per jaar besparen.
• Zorg dat uw beleid voldoet aan de AVG: verwerk alleen gegevens die noodzakelijk zijn en borg de privacy.
• Transparantie, vertrouwen en vrijwilligheid zijn cruciaal voor draagvlak op de werkvloer.
• De samenwerking met een arbodienst die de complexiteit van de maakindustrie begrijpt, maakt het verschil tussen beleid op papier en beleid dat werkt in de praktijk.