Praktische tips managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen

Stelt u zich eens voor dat uw ervaren logistiek medewerker na jarenlange fysieke arbeid plots moet stoppen vanwege zware rugklachten. Dat is een flinke strop, zowel voor de werknemer zelf als voor uw organisatie. Langdurig ziekteverzuim in fysiek intensieve sectoren zoals zorg, bouw of industrie vraagt om een doordachte aanpak. In deze blog delen we praktische tips voor het managen van langdurig verzuim in fysiek belastende beroepen. We verduidelijken deze met cijfers, om ziekteverzuim structureel te verlagen en de inzetbaarheid van uw werknemers te verbeteren.

Urgentie bevestigd door TNO-cijfers

Volgens de ‘Factsheet Fysieke arbeidsbelasting 2024’ (NEA 2023) moet:

• 37% van alle werknemers fysiek belastend werk doen;
• hiervan geeft 28% aan regelmatig repeterende bewegingen te maken;
• 19% moet vaak kracht zetten;
•  9% regelmatig in ongunstige houdingen;
• 7% ervaart trillingen. 

Deze cijfers tonen dat werknemers in sectoren als zorg, bouw, industrie, vervoer en landbouw tot de grootste risicogroepen behoren. Niet alleen de omvang, maar ook de impact is groot: 

• 20% van alle werkgerelateerde verzuimdagen is volgens TNO toe te schrijven aan lichamelijk belastend werk;
• 22% van die verzuimdagen zijn het gevolg van klachten aan het bewegingsapparaat;
• de kosten zijn jaarlijks circa 1,5 miljard euro aan loondoorbetaling.  

Deze urgentie illustreert waarom een integrale en preventieve aanpak geen luxe is, maar pure noodzaak.

Plan van aanpak voor het managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen

Daarnaast adviseert TNO in de factsheet om bij het opstellen van een “Plan van aanpak”, als onderdeel van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE), de zogenoemde TOP-strategie te hanteren (Technische, Organisatorische en Persoonsgerichte maatregelen). Dat betekent dat:

• u eerst nagaat of u de oorzaak kunt wegnemen (bronaanpak), bijvoorbeeld via automatisering of robotisering;
• mocht dat niet kunnen, dan zijn andere oplossingen (til- en transporthulpmiddelen, taakroulatie of extra pauzes) onmisbaar.

Op zichzelf hebben persoonsgerichte maatregelen, zoals voorlichting of tiltraining, minder effect, maar in combinatie met technische en organisatorische ingrepen blijken ze juist onmisbaar om de werkvloer écht veiliger te maken.

Met al deze cijfers en aanbevelingen op een rij is het duidelijk dat werkgevers en HR-professionals baat hebben bij een gestructureerde aanpak. TNO onderstreept hierbij het belang van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) plus een gedegen Plan van aanpak zoals we hebben gezien. Aan de hand van sectorspecifieke of generieke instrumenten kunt u scherp in kaart brengen waar de zwaarste belasting zit en welke technische, organisatorische of persoonsgerichte maatregelen het meest urgent zijn.

Ga voor preventieve, innovatieve oplossingen

Een klassiek spreekwoord luidt: “Voorkomen is beter dan genezen.” Dat is vooral in fysiek belastende beroepen van groot belang. TNO onderstreept dat technische, organisatorische en persoonsgerichte maatregelen samen het meest effectief zijn. Denk bijvoorbeeld aan:

• technische interventies: exoskeletten, tilliften of slim ingerichte werkplekken verminderen de belasting op rug en gewrichten;
• organisatorische ingrepen: plan voldoende pauzes in en zorg voor taakroulatie, zodat werknemers niet té repetitief werken;
• gerichte voorlichting: weliswaar minder effectief als ‘stand-alone’-oplossing, maar in combinatie met technische en organisatorische aanpassingen juist heel waardevol.

Zorg dat u maatregelen stapsgewijs invoert en blijf deze continu evalueren. Volgens TNO is het cruciaal om bronmaatregelen (automatiseer of verminder het zwaarste werk) voorrang te geven. Persoonsgerichte oplossingen, zoals tiltraining, kunnen daarna een mooie aanvulling zijn. Met deze praktische tips voor het managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen kunt u verder bouwen aan een gezonde werkomgeving.

Buddy-systeem voor vroegtijdige signalering

Werknemers zijn vaak de eersten die elkaars klachten aanvoelen. Zet daarom een ‘buddy-systeem’ op, waarbij collega’s alert zijn op overbelasting. Ze kunnen zo sneller ingrijpen en taken onderling verdelen. Dit stimuleert sociale steun en beperkt werkdruk, zeker in sectoren met piekbelasting.

Combineer dit met een laagdrempelige meldcultuur, waarin klachten snel bespreekbaar worden gemaakt. Uit onderzoek blijkt immers dat werknemers te laat of zelfs niet melden dat zij klachten ervaren, mede onder druk gezet door leidinggevenden en zelfs bedrijfsartsen. Hierdoor groeien kleine ongemakken uit tot langdurige beroepsziekten.

Re-integratie-tips voor het managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen

Iemand die langer uitvalt in een fysiek zwaar beroep, heeft naast de fysieke revalidatie vaak ook behoefte aan mentale en sociale begeleiding. Houd rekening met:

• hersteltempo: de ene werknemer is na een paar weken weer inzetbaar voor licht werk, de ander heeft maanden nodig om te herstellen;
• werkplekaanpassingen: denk aan extra hulpmiddelen of een aangepast rooster;
• veranderende belastbaarheid: soms is volledige terugkeer in de oude functie niet (meteen) haalbaar. Zorg dan voor passend, eventueel tijdelijk ander, werk.

Re-integratie bij fysiek zware beroepen kan succesvol zijn als technische en organisatorische aanpassingen samengaan met persoonlijke begeleiding.

Leiderschap: cruciale schakel bij het tegengaan van verzuim

Teamleiders en managers hebben vaak direct zicht op beginnende klachten. Als zij proactief handelen, bespaart dat veel zorgen. Sterk leiderschap draagt bij aan een cultuur waarin aandacht voor gezondheid en veiligheid centraal staat. Besteed daarom aandacht aan leiderschapstraining en ontwikkel coachingsvaardigheden, zodat leidinggevenden:

• tijdig in gesprek gaan als ze zien dat iemand vermoeid raakt;
• de juiste tools inzetten (hulpmiddelen, aanpassingen in werkzaamheden);
• werknemers coachen naar duurzaam herstel en het voorkomen van herhaling.

Maak gebruik van data en gerichte feedback

Digitale wearables en gezondheidsapps bieden een extra mogelijkheid om in kaart te brengen waar de (fysieke) knelpunten in uw organisatie liggen. TNO biedt de BewustBelast app aan om werknemers bewuster te maken van hun belasting. 

BewustBelast-app voor het managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen

De BewustBelast-app helpt teams om klachten door fysiek zwaar werk te voorkomen of te verminderen. De app geeft werknemers inzicht in de risico’s van hun werk, laat zien wat zij zelf kunnen doen om deze risico’s te verkleinen, en motiveert hen om hier actief mee aan de slag te gaan. Dit kan alleen, samen met het team of met de preventiemedewerker. De voordelen zijn merkbaar op het werk en thuis.

Wat doet de app?

1. Vergroot bewustzijn: werknemers leren de risico’s van hun werk beter herkennen.
2. Geeft inzicht: werknemers zien hoe zij zelf klachten kunnen voorkomen.
3. Stimuleert actie: de app moedigt werknemers aan om direct stappen te zetten om risico’s te verkleinen.

Voor wie is de app?
De app is geschikt voor alle werknemers die fysiek zwaar werk doen, zoals:

• tillen en dragen van zware voorwerpen;
• duwen en trekken van karren of andere objecten;
• werken in een ongemakkelijke houding of met repeterende bewegingen;
• gebruik van trillend gereedschap. 

De BewustBelast-app is toepasbaar in alle sectoren: van productie en bouw tot zorg en logistiek. De app is een van de belangrijke praktische tips voor het managen van langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen die ook nog eens niets kosten! De app is kosteloos beschikbaar en een handige tool voor HR en leidinggevenden om werknemers gezond en duurzaam inzetbaar te houden.

Arbodienst helpt bij managen langdurig verzuim in fysiek belastende beroepen

Langdurig verzuim is niet altijd intern op te lossen. Schakel een specialist of arbodienst in bij meer complexe vraagstukken, zeker bij ernstige fysieke klachten. Denk aan arbeidshygiënisten, bedrijfsfysiotherapeuten of externe ergonomen. Het belang van deskundige begeleiding, vooral in branches waar de fysieke belasting chronisch hoog is, mag niet onderschat worden.

Conclusie

Langdurig ziekteverzuim in fysiek belastende beroepen vraagt om een proactieve en samenhangende aanpak. Uit TNO-rapportages blijkt dat zowel werkgevers als werknemers baat hebben bij een integrale strategie, gebaseerd op technische innovaties, slimme organisatie en mentale ondersteuning. Door te investeren in preventie, betrokken leiderschap, een goed buddy-systeem en data-analyse houdt u uw team langer gezond en inzetbaar. Bent u benieuwd welke oplossingen het beste bij uw bedrijf passen? Neem gerust contact op; wij denken graag met u mee over duurzame inzetbaarheid en het verlagen van verzuim in uw organisatie. 

Take aways

• Fysieke belasting is een grote verzuimfactor: uit TNO-gegevens blijkt dat 28% van alle werkgerelateerde verzuimdagen voortkomt uit klachten aan het bewegingsapparaat.
• Preventie begint bij bronaanpak: richt de aandacht eerst op het wegnemen of verminderen van risicovolle werkzaamheden (automatiseer of introduceer hulpmiddelen) en vul dit aan met organisatie- en persoonsgerichte maatregelen.
• Buddy-systeem en meldcultuur zijn essentieel: vroegtijdige signalering van klachten door collega’s voorkomt dat kleine pijntjes uitgroeien tot langdurige aandoeningen.
• Leiderschapstraining vergroot de impact: leidinggevenden moeten vroegtijdig kunnen inspelen op signalen van overbelasting en medewerkers actief coachen bij re-integratie.
• Data en feedback zorgen voor continue verbetering: gebruik wearables en frequente check-ins om risico’s te monitoren en op tijd bij te sturen.
• Externe expertise helpt bij complexe gevallen: arbeidsdeskundigen, ergonomen en arbodiensten voegen kennis en praktijkervaring toe, zeker bij langdurig verzuim.