Risicoanalyse en preventie van fysieke overbelasting op de werkvloer

In de maakindustrie, waar zware fysieke belasting en repetitieve handelingen dagelijks voorkomen, vormt fysieke overbelasting een groot risico voor de gezondheid van werknemers. Uit cijfers van TNO blijkt dat 59% van de werknemers in Nederland klachten heeft aan het bewegingsapparaat, waarvan 43% last heeft van arm-, nek- en schouderklachten. Daarnaast werkt 44% van de werknemers dagelijks zes uur of langer achter een beeldscherm, wat vaak leidt tot klachten aan armen en schouders. Een systematische risicoanalyse fysieke overbelasting is noodzakelijk om gezondheidsproblemen te voorkomen en de inzetbaarheid van werknemers te waarborgen. Zonder een preventieve aanpak stijgt het risico op langdurig verzuim, hogere kosten en verminderde productiviteit. In deze blog leest u hoe innovatieve technologieën zoals wearables, exoskeletten en VR-trainingen kunnen bijdragen aan een effectieve aanpak van fysieke overbelasting.

Risicoanalyse fysieke overbelasting: van traditionele aanpak naar innovatie

Vroeger bestonden de belangrijkste maatregelen om fysieke overbelasting te voorkomen uit taakroulatie, ergonomische werkplekken en veilige werkmethoden. Deze maatregelen zijn nog steeds relevant, maar dankzij technologische vooruitgang kunnen bedrijven fysieke belasting beter monitoren en gerichter ingrijpen. Met de komst van wearables, exoskeletten en virtuele trainingsplatforms kunnen risico’s nu in real-time worden geanalyseerd. Een goed uitgevoerde risicoanalyse fysieke overbelasting helpt om preventie en herstel na ziekteverzuim te verbeteren. Dit stelt bedrijven in staat om overbelasting vroegtijdig te signaleren en proactief maatregelen te nemen.

Wearables: de sleutel tot een effectieve risicoanalyse fysieke overbelasting

Wearables spelen een steeds grotere rol in het monitoren van fysieke belasting op de werkvloer. Dit zijn slimme apparaten die bewegingen registreren en direct signalen afgeven wanneer medewerkers risico lopen op fysieke overbelasting. Denk bijvoorbeeld aan een medewerker die te lang in dezelfde houding werkt of herhaalde belasting ervaart tijdens het tillen van zware voorwerpen. Een wearable detecteert deze patronen en waarschuwt de medewerker en de leidinggevende, zodat er direct kan worden ingegrepen. Dit voorkomt langdurige klachten en draagt bij aan een gezondere en productievere werkomgeving. Praktisch voordeel van wearables:

• realtime feedback over werkhouding en belasting;
• voorkomen van fysieke klachten door tijdige waarschuwingen;
• onderdeel van een structurele risicoanalyse fysieke overbelasting.

Exoskeletten als oplossing voor fysieke overbelasting

Exoskeletten verminderen de fysieke belasting bij zware taken, zoals tillen en langdurig werken in belastende houdingen. Dit slimme hulpmiddel verplaatst de druk van bijvoorbeeld de rug naar de benen, waardoor de belasting beter verdeeld wordt. Bijvoorbeeld: Een lasser in de maakindustrie die regelmatig zwaar gereedschap gebruikt, kan baat hebben bij een exoskelet. Dit helpt niet alleen bij het verminderen van belasting op rug en nek, maar ook bij het voorkomen van aandoeningen zoals het wittevingersyndroom, dat wordt veroorzaakt door trillingen van handgereedschap.

Casus: trillingen en fysieke overbelasting in de praktijk

In de werkplaats van een middelgroot bedrijf in de industrie werken dagelijks tientallen lassers met hak- en bikhamers. Door langdurige blootstelling aan trillingen lopen veel medewerkers een verhoogd risico op het wittevingersyndroom (Vibration Induced White Finger Syndrome), een aandoening die gevoelloosheid en pijn in de handen veroorzaakt. Het bedrijf voerde een grondige risicoanalyse fysieke overbelasting uit en ontdekte dat het gebruik van exoskeletten kon helpen om de impact van trillingen op de handen en armen te verminderen. Door exoskeletten in te zetten, kon de belasting van trillingen beter worden opgevangen, wat de kans op gezondheidsproblemen aanzienlijk verkleinde.

• De resultaten: medewerkers voelden zich minder vermoeid en fysieke klachten namen af.
• Toepassing: exoskeletten in combinatie met ergonomische hulpmiddelen.
• Preventief effect: het bedrijf zag een daling in ziekteverzuim en verhoogde productiviteit.

VR-trainingen als onderdeel van een complete risicoanalyse fysieke overbelasting

Een andere innovatieve methode om fysieke overbelasting te verminderen, is het gebruik van virtuele realiteit (VR) als trainingstool. In een veilige omgeving kunnen medewerkers oefenen met ergonomische werkmethoden, zonder daadwerkelijk fysieke belasting te ervaren. VR-training kan worden ingezet om:

• medewerkers bewust te maken van verkeerde werkhoudingen;
• veilig fouten te maken en te leren zonder risico op letsel;
• de risicoanalyse fysieke overbelasting te verfijnen met data over werkhoudingen.

Door VR-trainingen op te nemen in een preventieprogramma voor fysieke belasting, kunnen bedrijven risico’s verder beperken en zorgen voor een veiligere werkplek.

Cultuurverandering als fundament voor duurzame preventie

Naast technologische oplossingen is een gezonde werkcultuur essentieel om fysieke overbelasting structureel te voorkomen. Werknemers moeten zich bewust zijn van hun eigen houding en belastbaarheid, en bedrijven moeten preventieve maatregelen actief promoten. Een sterke veiligheidscultuur zorgt ervoor dat technologieën zoals wearables en exoskeletten optimaal worden benut en niet als losse oplossingen blijven bestaan. Een effectief hulpmiddel om dit te bereiken is de Cultuurtool Gezond en Veilig Werken. Deze tool helpt bedrijven om te analyseren waar verbeteringen mogelijk zijn en direct een verbeterplan op te stellen. Dit is vooral waardevol als u merkt dat het arbobeleid op papier goed geregeld is, maar dat in de praktijk werknemers niet altijd op een gezonde en veilige manier werken. Controleer of uw organisatie de basis op orde heeft: 

• een actuele en complete RI&E (Risico-Inventarisatie & -Evaluatie);
• een Plan van aanpak dat actief wordt bijgehouden en uitgevoerd;
• een preventiemedewerker die toeziet op de naleving van gezondheids- en veiligheidsmaatregelen;
• een basiscontract voor arbodienstverlening om de gezondheid van werknemers te waarborgen;
• heldere protocollen en processen voor gezond en veilig werken.

Hoe stimuleert u een positieve veiligheidscultuur?

Het ontwikkelen van een cultuur waarin fysieke belasting serieus wordt genomen, vraagt om een structurele aanpak. Een risicoanalyse fysieke overbelasting kan alleen effectief zijn als werknemers en leidinggevenden actief betrokken zijn bij preventie.

• Zorg voor open communicatie over fysieke belasting en werkdruk. Dit voorkomt dat werknemers klachten verzwijgen uit angst voor negatieve consequenties.
• Moedig medewerkers aan om klachten vroegtijdig te melden. Voorkomen is beter dan genezen, en tijdige aanpassingen kunnen langdurige gezondheidsproblemen voorkomen.
• Integreer risicoanalyse fysieke overbelasting in de standaard veiligheidsprotocollen. Dit helpt om preventieve maatregelen structureel in te bedden in de werkwijze van uw organisatie.

Van beleid naar praktijk: actieve betrokkenheid

Een werkcultuur verandert niet vanzelf. Het vergt betrokkenheid van zowel leidinggevenden als werknemers. Door regelmatig feedbackmomenten in te plannen en werknemers te betrekken bij het opstellen van veiligheidsprocedures, creëert u een werkomgeving waarin gezondheid en veiligheid centraal staan. De combinatie van technologie en een sterke veiligheidscultuur maakt preventie duurzaam en effectief. Wanneer medewerkers zich bewust zijn van de risico’s en weten dat hun veiligheid serieus wordt genomen, zullen zij zich eerder houden aan protocollen en innovatieve hulpmiddelen optimaal benutten. Door de Cultuurtool Gezond en Veilig Werken te implementeren en medewerkers actief te betrekken bij preventie, kunt u niet alleen fysieke overbelasting verminderen, maar ook de algehele tevredenheid en productiviteit binnen uw organisatie verbeteren.

Lees ook ons blog over proactieve gezondheidsprogramma´s voor fysiek veeleisende functies.

Conclusie

De toekomst van risicoanalyse fysieke overbelasting ligt in de combinatie van technologie, data en cultuurverandering. Door de inzet van wearables, exoskeletten en VR-trainingen kunnen bedrijven niet alleen fysieke overbelasting verminderen, maar ook de inzetbaarheid en productiviteit van hun medewerkers verhogen. Door deze innovatieve oplossingen te omarmen, creëert u een werkplek waar medewerkers veilig, gezond en duurzaam kunnen werken. Een goed uitgevoerde risicoanalyse fysieke overbelasting helpt om verzuim te verlagen en uw organisatie klaar te maken voor de toekomst. 

Take aways

• Fysieke overbelasting is een groot probleem in de maakindustrie. 59% van de werknemers ervaart klachten aan het bewegingsapparaat, wat leidt tot verzuim en productiviteitsverlies.
• Een effectieve risico analyse fysieke overbelasting is essentieel. Door preventieve maatregelen te nemen, kunnen bedrijven gezondheidsklachten verminderen en de inzetbaarheid van medewerkers vergroten.
• Wearables bieden realtime inzicht in fysieke belasting. Ze signaleren overbelasting en helpen medewerkers direct hun houding te corrigeren, wat klachten en verzuim voorkomt.
• Exoskeletten verlagen fysieke belasting en verhogen duurzame inzetbaarheid, ze verminderen de druk op de rug, nek en armen, waardoor werknemers langer en veiliger kunnen werken.
• Trillingen op de werkvloer kunnen leiden tot ernstige gezondheidsklachten. Wittevingersyndroom door trillend gereedschap kan worden verminderd door exoskeletten en ergonomische oplossingen.
• VR-training helpt werknemers veilig te werken zonder fysieke belasting. Hierdoor wordt het risico op onjuiste werkhoudingen en overbelasting drastisch verminderd.
• Een sterke veiligheidscultuur is cruciaal voor preventie. Technologie alleen is niet genoeg; een proactieve houding en betrokkenheid van leidinggevenden en medewerkers maken het verschil. 
• De Cultuurtool Gezond en Veilig Werken helpt bedrijven bij structurele verbetering. Dit instrument zorgt ervoor dat beleid en praktijk beter op elkaar aansluiten. 
• Actieve betrokkenheid en open communicatie verminderen risico’s. Door werknemers aan te moedigen hun klachten tijdig te melden, kunnen gezondheidsproblemen en langdurig verzuim worden voorkomen.