Rol van preventieve gezondheidschecks bij het verminderen van verzuim

“We moeten mensen helpen om op een gezonde manier te participeren in de samenleving,” zegt Lode Godderis, professor betrokken bij het Centrum Omgeving en Gezondheid van de KU Leuven. Hij pleit voor meer vertrouwen, meer contact en meer actie in de aanpak van langdurig verzuim. Terecht, want elke dag dat een medewerker uitvalt, kost een bedrijf gemiddeld €350.
De cijfers liegen er niet om: het aantal langdurig zieken stijgt, vooral door mentale klachten. Toch is werk niet de vijand, het is juist een bron van zingeving, structuur en herstel. Mits het goed wordt georganiseerd. En daar ligt de sleutel: voorkomen is beter dan genezen. Preventieve gezondheidschecks zijn het middel om vroeg signalen op te vangen, risico’s te beperken en duurzame inzetbaarheid te vergroten.

Wat zijn preventieve gezondheidschecks (PAGO/PMO)? 

Als werkgever bent u volgens de Arbowet verplicht om medewerkers periodiek een gezondheidskundig onderzoek aan te bieden: het PAGO (Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek). Deze check richt zich specifiek op werkgerelateerde risico’s, zoals fysieke belasting, werkstress of blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Een bredere variant, het PMO (Preventief Medisch Onderzoek), kijkt ook naar leefstijl, mentale gezondheid en persoonlijke gezondheidsfactoren.

PAGO’s en PMO’s zijn maatwerk. In samenwerking met een gecertificeerde arbodienst die een geregistreerde bedrijfsarts inzet, kunt u bepalen welke onderdelen in het onderzoek worden opgenomen. Hierbij kan de arbodienst eventueel een arbeidshygiënist, veiligheidskundige of ergonoom inzetten. Het onderzoek stemt u samen af op uw branche, organisatie en het type werkzaamheden. Dit voorkomt al te algemene adviezen en verhoogt de effectiviteit.

Waarom preventieve gezondheidschecks effectief zijn tegen verzuim 

Preventieve gezondheidschecks vormen een fundament onder een toekomstbestendige bedrijfsvoering. Hieronder lichten we vijf kernvoordelen toe:

• Vroegtijdige signalering van klachten
  Veel werkgerelateerde klachten ontstaan geleidelijk. Denk aan rugpijn, RSI of stressgerelateerde klachten. Door vroegtijdige signalering kunnen interventies plaatsvinden voordat klachten leiden tot verzuim.
• Data-gedreven aanpassingen aan werkprocessen
  De uitkomsten van gezondheidschecks bieden concrete inzichten. Zo kunt u structurele oorzaken van klachten aanpakken, zoals onhandige werkhoudingen, hoge werkdruk of onduidelijke verwachtingen.
• Lagere verzuimcijfers en hogere productiviteit
  Gezonde medewerkers melden zich minder vaak ziek en functioneren beter. Verzuimreductie leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen en een hogere continuïteit in de bedrijfsvoering.
• Sterkere bedrijfscultuur en werkgeverschap
  Werknemers waarderen het als hun werkgever investeert in gezondheid en welzijn. Dit vergroot de loyaliteit, verlaagt verloop en versterkt uw reputatie als goed werkgever.
• Duurzame inzetbaarheid voor de lange termijn
  In sectoren met fysieke arbeid of mentale druk, zoals zorg, industrie of logistiek, helpt preventie medewerkers om ook op latere leeftijd inzetbaar te blijven.

Uit de cijfers van TNO blijkt dat ongeveer 59% van alle Nederlandse werknemers klachten heeft aan het bewegingsapparaat (botten, spieren en gewrichten). Daarnaast heeft 43% van de werknemers last van arm-, nek- en schouderklachten. Door regelmatig te checken, kunnen deze klachten tijdig worden behandeld of voorkomen.

Wettelijk kader: wat moet en wat mag

De Arbowet verplicht werkgevers om hun medewerkers periodiek een PAGO aan te bieden. De invulling ervan is gekoppeld aan de RI&E (Risico-Inventarisatie & -Evaluatie), die inzicht geeft in de specifieke risico’s binnen uw organisatie. Bij verhoogde risico’s, zoals werken met gevaarlijke stoffen of nachtwerk, kunnen extra eisen gelden via het Arbobesluit. Werkgevers dienen ook een basiscontract te hebben met een arbodienstverlener of bedrijfsarts en moeten een preventiemedewerker aanstellen. Deze draagt bij aan de uitvoering van het arbo- en preventiebeleid.

Hoe een meubelbouwer in de praktijk minder verzuim realiseerde

Bij een middelgroot bedrijf in de meubelindustrie gaf een stijgend aantal medewerkers aan fysieke klachten te hebben. Ook de verzuimcijfers stegen. De directie besloot een preventieve gezondheidscheck uit te voeren. De uitkomsten waren confronterend:

• 24% had last van rugklachten
• 32% ervoer regelmatig werkstress
• 21% leefde ongezond (roken, te weinig beweging, slechte voeding)
• 18% gaf aan ongewenst gedrag of onveiligheid op de werkvloer te ervaren

Samen met een arbodienst werd een actieplan opgesteld:

• werkplekken werden ergonomisch aangepast (hoogte-instelbare tafels, tilhulpmiddelen);
• leefstijlcoaches gaven individuele begeleiding op het gebied van voeding, beweging en slaap;
• teamleiders werden getraind in het herkennen van stresssignalen;
• een anonieme meldlijn werd opgezet voor psychosociale veiligheid. 

Resultaat? Binnen 12 maanden daalde het ziekteverzuim aanzienlijk. Medewerkers voelden zich fysiek sterker, mentaal gehoord en meer betrokken bij hun werk. De investering in gezondheidschecks betaalde zich binnen het eerste jaar ruimschoots terug.

Stappenplan: zo pakt u preventieve gezondheidschecks slim aan

1. Breng de gezondheidsrisico’s in kaart
   Gebruik de bestaande RI&E of voer een nieuwe inventarisatie uit. Analyseer ook verzuimdata, werkdrukmetingen en feedback van medewerkers.
2. Kies een passende vorm van onderzoek
   Stem het onderzoek af op uw sector en organisatie. Bij fysieke belasting past bijvoorbeeld een gericht onderzoek naar houdingen en bewegingen. Bij mentale belasting kunnen vragenlijsten of interviews worden ingezet.
3. Maak deelname laagdrempelig
   Plan de gezondheidschecks op de werkvloer of in de buurt. Laat medewerkers deelnemen onder werktijd, zonder bureaucratische drempels.
4. Communiceer helder en betrek medewerkers vroegtijdig
   Licht het doel toe, leg het belang uit en geef voorbeelden van verbeteringen. Vraag medewerkers wat zij willen meten of verbeteren.
5. Veranker preventie in beleid
   Neem structurele gezondheidschecks op in het arbobeleid. Werk met terugkerende vitaliteitsmomenten, zoals jaarlijkse health-checkdagen.
6. Evalueer en verbeter
   Verzamel data, bekijk trends en leer van eerdere gezondheidschecks. Maak vervolgacties inzichtelijk, zoals trainingen, werkplekaanpassingen of gesprekken.

Valkuilen vermijden? Let hierop:

• Vermijd vrijblijvendheid: als deelname aan gezondheidschecks optioneel voelt zonder duidelijke boodschap, blijft animo laag. Geef richting en koppel het aan acties.
• Start niet te grootschalig: begin klein, bijvoorbeeld bij één afdeling. Zo ontstaat draagvlak en kunnen kinderziektes eruit worden gehaald.
• Zorg voor opvolging: een gezondheidscheck zonder vervolgtraject, coaching, interventies, aanpassingen, verliest zijn waarde.
• Bewaak de privacy: laat zien dat de informatie anoniem en vertrouwelijk wordt verwerkt.

Veelgestelde vragen (FAQ) over preventieve gezondheidschecks

• Is deelname verplicht voor medewerkers?
  Nee, deelname is vrijwillig. Maar goede communicatie vergroot de bereidheid.
• Hoe vaak moet ik een PAGO aanbieden?
  Dat hangt af van de risico’s in uw organisatie. Vaak is een frequentie van eens per 2 of 3 jaar passend. .

Conclusie

Preventieve gezondheidschecks zijn geen kostenpost, maar een investering in continuïteit, veiligheid en goed werkgeverschap. Door klachten vroeg te signaleren en direct te handelen, verlaagt u verzuim structureel en bouwt u aan een vitale organisatie.

Zoek niet naar een oplossing voor verzuim achteraf, voorkom het. Begin vandaag met preventieve gezondheidschecks.

Wilt u verzuim echt terugdringen? Begin met luisteren.
Preventie begint bij het open gesprek. Wees als werkgever niet alleen de organisator van gezondheidschecks, maar ook de aanjager van een gezonde bedrijfscultuur. Medewerkers die zich gehoord, gezien en gesteund voelen, blijven langer inzetbaar. Dus wacht niet tot het fout loopt. Ga vandaag nog in gesprek met uw arbodienst en zet preventieve gezondheidszorg structureel op de kaart, voor uw mensen en uw organisatie.

Take aways 

• PAGO en PMO zijn waardevolle instrumenten om gezondheidsrisico’s vroegtijdig te signaleren en langdurig verzuim te voorkomen.
  
• Preventieve gezondheidschecks leveren directe winst op: minder verzuim, hogere productiviteit en sterkere betrokkenheid van medewerkers.
  
• Stem het onderzoek af op uw organisatie: sluit aan bij de risico’s uit uw RI&E en kies voor maatwerk per functie of afdeling.
  
• Maak deelname laagdrempelig: plan gezondheidschecks tijdens werktijd en communiceer helder over doel en privacy.
  
• Borg preventie structureel in uw arbobeleid: bijvoorbeeld via terugkerende health-checkdagen of vitaliteitsmomenten.
  
• Begin klein: een pilot met één team of afdeling helpt bij het creëren van draagvlak en het verbeteren van de aanpak.
  
• Vergeet de opvolging niet: gezondheidschecks zijn pas effectief als ze leiden tot concrete vervolgstappen, zoals coaching, training of werkplekaanpassing.
  
• Investeer in een gezonde bedrijfscultuur: medewerkers die zich gehoord en gewaardeerd voelen, blijven langer inzetbaar en gemotiveerd.
  
• Gebruik inzichten uit de praktijk: leer van succesvolle voorbeelden in sectoren zoals de meubelindustrie en pas deze toe binnen uw eigen organisatie.
  
• Wees proactief in uw rol als werkgever: wacht niet tot klachten of verzuim zich aandienen, preventie begint vandaag.