Er is veel te doen om werkgerelateerde stress en werkdruk. Voor werkgevers is de gezondheid van werknemers en hun welzijn een thema dat altijd actueel is. Werkgerelateerde stress verminderen is een voorwaarde om het bedrijfsproces beter te laten verlopen en om de continuïteit binnen uw bedrijf of organisatie veilig te stellen. In 2020 verzuimden werknemers 9,4 miljoen dagen met werkstress als reden voor het verzuim. De totale kosten van het werkverzuim in Nederland in 2019 waren 3,2 miljard. Wat is werkgerelateerde stress en wat is stress nu precies? Kunnen oorzaken voor werkgerelateerde stress worden vastgesteld en hoe voorkomt u werkgerelateerde stress?

Stress en werkstress

Als we het hebben over werkstress dan hebben we het over werkgerelateerde stress. Stress die een werknemer ervaart tijdens het werk en die direkt te maken heeft met de taken en de interactie met collega’s en leidinggevenden. De belangrijkste oorzaken van werkgerelateerde stress zijn:

• Hoge werkdruk
• Ongewenste omgangsvormen

Bericht bekijken

Als werknemers langere tijd stress ervaren door hun werk dan kan dat tot lichamelijke, psychische en sociale klachten leiden. De Arbowet noemt dit psychosociale arbeidsbelasting(PSA). Is er sprake van een hoge werkdruk binnen uw bedrijf, klagen uw werknemers vaak over deadlines of heeft u de indruk dat meerdere werknemers in een functie zitten die niet geheel bij hen past? Dan ligt werkstress op de loer. 

Stress

Om werkstress beter te kunnen begrijpen kan het verhelderend zijn om te kijken naar wat stress is en wat het met het lichaam doet. Door beter te begrijpen hoe stress werkt kunt u als werkgever sneller de signalen ervan herkennen. U kunt dan adequaat handelen om te zorgen dat werkgerelateerde stress vermindert en niet leidt tot onnodig en lang ziekteverzuim. 

Stress ontstaat als de draaglast van een werknemer groter wordt dan zijn of haar draagkracht. 

Werkgerelateerde stress verminderen; druk en spanning

Offshore banen en banen in de scheepvaart stellen hoge eisen aan personeel. Bemanningsleden hebben een grote verantwoordelijkheid voor de andere mensen op het schip of platform. Maar ook dragen zij verantwoordelijkheid voor goederen, het schip en het materieel. Spanning en druk die leiden tot werkgerelateerde stress is onontkoombaar lijkt het wel. Vermoeidheid en hoge werkdruk worden nog verzwaard door geluid, extreme weersomstandigheden, gebrek aan privacy en het gemis van familie en vrienden.

Stress ontstaat als een werknemer niet aan gestelde eisen kan voldoen of het gevoel krijgt niet te kunnen voldoen aan de eisen. Wat volgt is een gevoel van druk en spanning. Stress laat het hart sneller werken waardoor de ademhaling versnelt zodat meer zuurstof naar binnen komt. Hiermee kom het lichaam in beweging. Dat is nuttig als een taak moet worden uitgevoerd. Tegelijkertijd zorgt stress dat het lichaam maar ook het brein zich focust. Een niet te hoog stressniveau van niet te lange duur kan nuttig zijn bij taken die op korte termijn gedaan moeten worden. Bijvoorbeeld als een werknemer zich moet voorbereiden op een meeting waarin hij of zij een belangrijke presentatie houdt. 

Ongezonde stress

Stress die van korte duur is en niet te hoog is kan positief werken. Je zou van gezonde stress kunnen spreken. Ongezonde stress daarentegen is stress die lange tijd aanhoudt en waarbij het gevoel van spanning en druk niet verdwijnt. Ongezonde stress leidt tot problemen. Vaak is slecht slapen een signaal. Piekeren over het werk en het gevoel niet opgewassen te zijn tegen de werkdruk kunnen effect hebben op het vatten van de slaap of goed doorslapen. Als het plezier om het werk te doen minder wordt slaat vermoeid en lusteloosheid toe. Zowel werknemers als werkgevers moeten deze signalen serieus nemen. De consequenties zijn namelijk niet gering. Chronische stress kan leiden tot een burn-out. 

Symptomen van werkgerelateerde stress. 

Hoe herken je werkgerelateerde stress?

• Geleidelijk last krijgen van lichamelijke klachten zoals vermoeidheid. 
• Het gevoel hebben nooit meer echt uitgeslapen te zijn. 
• Problemen met in- of doorslapen, een verslechterde concentratie en een slecht humeur.
• Lusteloosheid en gebrek aan plezier op het werk.

Vermoeidheid is vaak het allereerste wat optreedt aan het begin van werkgerelateerde stress. Omdat het een sluipend proces is is vaak niet goed vast te stellen dat het gaat om ongezonde stress. 

JD-R model

Bij het verminderen van werkgerelateerde stress kunt u het Job Demands-Resources model  gebruiken. Met het JD-R model onderzoekt of er bij uw werknemers sprake is van een disbalans tussen draaglast en draagkracht. Met dit model kunt u beter voorspellen of werkgerelateerde stress een probleem gaat worden.

Het model gaat uit van een spanning tussen de eisen van de functie van de werknemer en de middelen die de werknemer heeft om aan de eisen van de functie te voldoen. Arbeidsomstandigheden worden onderverdeeld in functievereisten en functie middelen. Het JD-R model toont u wanneer de functie middelen schaars zijn en de functievereisten hoog. Stress neemt dan toe en de kans op een burn-out is niet ondenkbaar. Als functievereisten hoog zijn en de functie middelen voldoende aanwezig dan kunnen de betrokkenheid van werknemers en hun prestaties toenemen. 

Managers en leidinggevenden maken gebruik van dit model om de organisatie bij te sturen. Het JD-R model stelt dat een investering in de functie middelen leidt tot succesvollere medewerkers en dus een succesvoller bedrijf. Uit dit model valt makkelijk af te leiden met welke elementen je rekening kunt houden om de tevredenheid en betrokkenheid van werknemers te managen. Werknemers met een complexe baan kunnen te maken krijgen met uitputting van energie waardoor gezondheidsproblemen kunnen ontstaan. Door te investeren in werkmiddelen kunnen de betrokkenheid en de prestaties van deze medewerkers verbeteren.

Oorzaken van werkgerelateerde stress

Oorzaken van werkstress liggen zoals gezegd in een hoge werkdruk waarbij de draagkracht van werknemers dreigt te worden overvleugeld door de draaglast van hun functie. Een hoge werkdruk is een risicofactor voor werkgerelateerde stress. Naast hoge werkdruk zijn  ook ongewenste omgangsvormen op de werkvloer risicofactoren. Omgangsvormen als pesten, seksuele intimidatie, agressie en discriminatie kunnen leiden tot erg veel stress bij degene die hier mee wordt geconfronteerd. 

Brancheverschillen

Risicofactoren die de kans op werkgerelateerde stress kunnen verhogen verschillen van branche tot branche. In de maritieme branche bijvoorbeeld is sprake van bijna onaflatende hoge werkdruk. Vermoeidheid maar ook lawaai en extreme weersomstandigheden zijn vaste prik.

De verantwoordelijkheid voor machines en schepen zorgen voor de nodige werkdruk. Samen met het gebrek aan privacy en het en het afgesneden zijn van familie en vrienden voor langere tijd kan leiden tot werkgerelateerde stress. De belangrijkste oorzaken voor werkgerelateerde stress naast hoge werkdruk zijn:

• Te weinig autonomie of teveel autonomie. Een balans tussen meedenken en meebeslissen en niet alle verantwoordelijkheid hoeven dragen is de oplossing hierbij.
• Blijven hangen in een niet passende baan. 
• Oudere werknemers die niet meegaan in nieuwe ontwikkelingen en moeite hebben met de verhoogde pensioenleeftijd.
• Combinatie van omstandigheden in het persoonlijke leven en een hoge werkdruk. Soms vragen werknemers de zorg voor hun ouders of hebben zij nog jonge kinderen. De energie die hiervoor nodig is maar ook het tekort aan slaap kan parten spelen. Social media speelt steeds meer een complicerende factor. Veel tijd en energie gaat hiernaar toe. De druk om er goed uit te zien, meedoen aan de discussies, veel te posten is niet gering.
• Negatieve sfeer op de werkvloer omdat de focus ligt op wat niet goed gaat.
• Veranderende wet en regelgeving. Deze beïnvloeden de werkwijze binnen organisaties drastisch. Zoals bij de decentralisatie binnen de gezondheidszorg. De keuze voor tijdelijke contracten in plaats van vaste contracten als gevolg van veranderingen in financiering kan leiden tot stress. Steeds iemand moeten inwerken geeft voor de vaste krachten meer werkdruk.
• Verruwing van omgangsvormen maatschappijbreed. In het onderwijs maar ook in de zorg kunnen contacten tussen medewerkers en cliënten grimmig tot agressief verlopen. Onveiligheid leidt tot meer werkgerelateerde stress.

Preventie van werkgerelateerde stress

De Arbowet verplicht werkgevers te zorgen voor de veiligheid en de gezondheid van werknemers inzake alle met de arbeid verbonden aspecten. Werkgevers zijn verplicht daarbij een beleid te voeren dat gericht is op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. Hierbij moeten professionele dienstverlening en wetenschappelijke inzichten leidend zijn. 

Uit onderzoek gedaan door de London School of Economics blijkt dat genieten van culturele activiteiten een groter  gevoel van geluk geeft dan een salarisverhoging van omgerekend 1.146 euro per jaar. Het geheim zit hem in de balans tussen werk en privéleven. Investeren in een betere balans tussen werk en privé verhoogt de draagkracht van werknemers omdat zij beter gemotiveerd raken. Beter gemotiveerde werknemers zijn productiever. Het JD-R model stelt in de functiemiddelen leidt tot succesvollere medewerkers en dus een succesvoller bedrijf. Daar hoort ook hersteltijd bij. 

Lunch in het park

Voorbeelden zijn het nemen van voldoende tijd voor de lunch en liefst in een rustige of inspirerende omgeving. U kunt met uw werknemers naar het park bijvoorbeeld. Zonlicht en frisse lucht helpen het stressniveau in het lichaam te verlagen. De zon op het gezicht verhoogt vaak het geluksgevoel. Grote bedrijven als Google, Nike maar ook organisaties als het Ministerie van Financiën bieden hun werknemers bedrijfsyoga aan. Bewegen is heel essentieel om te kunnen ontspannen maar ook voor de aanmaak van endorfine. De toename van deze neurotransmitter heeft als resultaat dat minder stress wordt ervaren en een gevoel van geluk wordt bereikt. Naast bewegen kunt u uw werknemers stimuleren zich bezig te houden met creatieve activiteiten en meditatie. Het inschakelen van een gecertificeerde arbodienst kan u helpen om werkgerelateerde stress te verminderen. Een arbodienst heeft veel expertise in huis als het gaat om preventie. Zo kunnen een psycholoog en een organisatiedeskundige ingezet worden samen met een bedrijfsarts. Een arbodienst kan u ook helpen met implementeren van automatisering als hulp bij  het verminderen van werkgerelateerde stress.

Conclusie

Werkgerelateerde stress ontstaat als de druk van het werk groter is dan de draagkracht van de werknemer. De belangrijkste oorzaken zijn hoge werkdruk en ongewenste omgangsvormen. Als een werknemer langere tijd stress ervaart, kan dit leiden tot lichamelijke, psychische en sociale klachten. Stress is een natuurlijke reactie op druk, waarbij het lichaam en brein zich focussen op de uitdaging. Een stressniveau dat niet te hoog is en van niet te lange duur kan nuttig zijn voor taken die op korte termijn gedaan moeten worden. Ongezonde stress is echter langdurig en verstoort de balans in het leven van de werknemer. Als werkgever kun je werkgerelateerde stress verminderen door aandacht te geven aan werkdruk, werkomgeving en werkomstandigheden en door bij te dragen aan een gezonde werk-privébalans.